Geen beeldschermen bij jonge kinderen: helder, maar niet uitvoerbaar

Een recent Frans wetenschappelijk rapport raadt het gebruik van schermen door kinderen van 3 jaar en jonger volledig af. Dit is strenger dan het laatste WHO-advies, dat adviseert om kinderen tot en met 2 jaar oud geen beeldschermen, zoals televisie en smartphone, aan te bieden. Nederland loopt hier zelfs nog op achter. Hoe komt dat en hoe is erg is dat?

Het Franse advies, opgesteld door een groep onderzoekers onder wie artsen, werd breed in de media uitgemeten, doordat het een stevige maar duidelijke boodschap heeft. Namelijk: geen enkele schermtijd voor kinderen van 3 jaar en jonger. Daarna, tot de leeftijd van 6 jaar, een minimaal scherm­gebruik en altijd onder ouderlijk toezicht. En onder de 11 jaar geen mobiele telefoon, en tot 13 jaar geen smartphone. ‘Dit advies wijkt sterk af van dat van de Nederlandse Gezond­heidsraad (GR),’ stelt jeugdarts en arts maatschappij + gezondheid Vasanthi Iyer, die bij de beroepsvereniging AJN Jeugdartsen Nederland het aandachtsgebied visusproblemen heeft. De GR bracht in 2022 een advies uit over beweging bij jonge kinderen, met daarin ook een aanbeveling voor het beeldscherm­gebruik. Hierin volgde de GR het WHO-advies, dat al uit 2019 dateerde, om kinderen tot en met 2 jaar oud, niet voor schermen te zetten. En van 2 tot en met 4 jaar oud beval de WHO een maximale beeldschermtijd van een uur aan, maar liever minder.

Averechts

Alhoewel de GR dus al bijna twee jaar geleden adviseerde dat jeugdgezondheidszorgorganisaties dit WHO-­advies zouden moeten gebruiken, is dat nog niet over­genomen in de jeugdgezondheidszorgrichtlijn Houding en bewegen. Iyer: ‘De Nederlandse richtlijn Houding en bewegen, die ook een paragraaf over beeldschermgebruik heeft, is van vóórdat het GR-advies uitkwam. In die richtlijn is de leidraad om kinderen onder de 2 jaar zo min mogelijk aan schermen bloot te stellen. Maar we raden het schermgebruik dus niet volledig af. Vanaf 2 jaar is het advies wel in lijn met het WHO-advies, van maximaal een uur.’

Toch is het niet waarschijnlijk dat de Nederlandse richtlijn op korte termijn aangepast zal worden, stelt Iyer. ‘Een richtlijn binnen de publieke gezondheidszorg aanpassen vergt een traject via ZonMw, en daarmee dus geld en tijd. Aangezien er andere richtlijnen zijn die veel ouder zijn, en geüpdatet moeten worden, verwacht ik niet dat dit snel gaat gebeuren.’ De vraag is ook of het verschil gaat maken in de spreekkamer: ‘Iets verbieden, dat werkt vaak averechts. Dat zie je ook met vaccinaties. Hoe strenger de normen, hoe kleiner de kans dat mensen zich eraan houden. We proberen in de spreekkamer te bespreken of het kind voldoende beweegt en het beeldschermgebruik te verminderen, als ouders er al over willen praten. Gedrag beïnvloeden is lastig, kijk maar naar thema’s als vaccineren en co-sleeping.’

Buiten spelen

Toch zou het volgens Iyer wel helpen als de boodschap helderder is dan de huidige Nederlandse richtlijn. ‘De 20-20-2-regel om myopie te voorkomen is nu vrij bekend: na twintig minuten dichtbij kijken, twintig seconden in de verte kijken, en twee uur buiten spelen. Een regel zoals “0, 1, 2” voor schermtijd is duidelijker dan “zo min mogelijk”. Dus: onder de 2 jaar: nul minuten schermtijd; van 2 tot 5 jaar maximaal een uur, en van 5 tot 10 jaar maximaal twee uur. Dat vinden we ook als netwerk van professionals, onder wie kinderartsen, oogartsen en jeugdartsen die betrokken zijn bij Zicht op Buiten.’ Dat netwerk probeert sinds 2018 het publiek, de maatschappij en de politiek te doordringen van het belang van buiten spelen en het zo min mogelijk gebruiken van schermen. Kinderen hebben daarmee minder kans op myopie, slechtere motoriek en houding, slecht slapen en overgewicht. Zicht op Buiten vraagt hiervoor aandacht door middel van bijeenkomsten, webinars, podcasts en factsheets.

Screenen

Iyer: ‘Ik pleit er ook voor dat we als jeugdgezondheidszorg nog meer gaan screenen op myopie. Nu doen we dat op de leeftijd van 10 jaar op indicatie, maar ik zou liever zien dat we dat standaard gaan doen. Want als je voor je 10de jaar myoop wordt, heb je een grote kans op hoge myopie, een afwijking -6 of hoger, wat in een derde van de gevallen tot ernstige complicaties en zelfs blindheid leidt.’