De echte zorghelden

‘Ik heb er geen goed gevoel over en ga toch nog even bij haar langs’, zei Mandy, de verpleegkundige van de crisisdienst, aan het einde van de middag. Ze had het over haar 19-jarige patiënte, een meisje met borderlinepersoonlijkheidsproblematiek en trauma, dat zich toenemend suïcidaal uitte. Een arm om haar schouder, waardoor deze patiënte zich in al haar ellende even gezien voelde. We zullen het nooit zeker weten, maar het kan zijn dat dit bezoekje haar leven heeft gered.

Voor mij zijn dit de echte zorghelden. Hulpverleners die zonder podium en applaus datgene bieden wat in geen enkel protocol staat beschreven en formeel geen cent oplevert. Zorgzaamheid, nabijheid, authenticiteit, heel veel ervaring en iets wat je menselijkheid zou kunnen noemen.

NRC publiceerde vorige maand een indrukwekkend interview met Romy, een vrouw van 22 jaar die herhaaldelijk op de drempel van de dood heeft gestaan vanwege haar psychische trauma’s. ‘Zelfs dagelijkse dingen zoals douchen, tandenpoetsen, aankleden en in bed slapen lukken haar niet, omdat het triggers zijn.’ Trauma waardoor het leven een gebroken spiegel is en elk stukje dat vreselijke van toen reflecteert, waardoor het leven een onvoorstelbare hel is.

Hij belde haar soms in het weekend als hij zich zorgen maakte

Romy onderging alle denkbare therapie zonder noemenswaardig effect. Wat mij het meest raakte in haar verhaal was de rol van psycholoog Paul. Hij bleef naast haar staan en deed dat wat veel mensen niet konden opbrengen: rustig haar heftige emoties verdragen. Ondanks het feit dat Romy formeel uitbehandeld was, ging Paul niet weg. Sterker nog, hij belde haar soms in het weekend als hij zich zorgen maakte over haar. Een jaar na het afblazen van de euthanasie aten ze samen een aardbeientaartje ‘met één kaarsje erop’. Ontroerend door de professionele onprofessionaliteit. Dat creatieve en oprechte contact dat zo wezenlijk is voor gebutste zielen.

In een interview met dit tijdschrift naar aanleiding van het tienjarig bestaan van de Raad voor Volksgezondheid en Samen­leving riep voorzitter Jet Bussemaker op om andere kennisbronnen aan te boren dan uitsluitend technisch-wetenschappelijke kennis, zoals RCT’s. ‘Als je ervarings­kennis van professionals en patiënten niet meeneemt, sluit beleid niet aan bij de praktijk.’

We raken steeds meer verstrikt in kwaliteit en veiligheid, parameters die voorbij een bepaald optimum in de praktijk juist kunnen leiden tot het tegenovergestelde. Verschraalde en vooral onmenselijke zorg die riskant blijkt. ‘We hebben de richtlijn precies gevolgd en toch is de patiënt overleden’, vertelde een beteuterde chirurg laatst.

Bussemakers: ‘Op papier ziet dat eruit als fantastische zorgkwaliteit, maar zorg is meer dan het afvinken van protocollen. Waarom zou je meerdere keren per dag de temperatuur van een patiënt moeten meten, als je uit ervaring weet dat het onnodig is?’

Als je angst voor controleverlies met nog meer controle bestrijdt, dan wordt ons brein steeds banger en wantrouwiger. Een akelige vicieuze cirkel die leidt tot verkramping.

Het juiste voor je patiënten doen vraagt om moed. Moed om de paarse krokodillen te verslaan. Om te weten wat je vanuit goed hulpverlenerschap voor je patiënt moet doen omdat je niet anders kan. Ook al wordt het niet vergoed en trekken je collega’s misschien hun wenkbrauwen op. Ik gun de zorg meer helden zoals Mandy en Paul!