Waarom Dick Swaab (tegen wil en dank) in de hemel komt

Op het congres van de stichting KEA sprak ook Dick Swaab. Hij liet zien dat er in de hersenen van mensen die een eind aan hun leven maken en van mensen die euthanasie krijgen specifieke veranderingen te zien zijn. Ik ga even niet in op welke conclusies je hier wel, maar ook niet aan mag verbinden. Ik vertel het om een andere reden. Achteraf hoorde ik dat ouders die een kind hadden verloren vanwege een psychische aandoening middels euthanasie zijn bevindingen als erkenning hadden ervaren. Zie je wel. Er is echt iets. Je kunt het zelfs zichtbaar maken in het brein. Swaab vertelde me later dat transgenders datzelfde hadden bij resultaten van hersenonderzoek. Zie je wel. We hebben écht een andere seksuele identiteit dan onze fysieke.

Mensen voelen zich vaak niet gehoord en geloofd in hun beleving. Geen wonder, want wij geloven dingen pas als het zichtbaar is. De Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman noemde dat het WYSIATI (What you see is all there is)-fenomeen. De geneigdheid van onze hersenen alleen rekening te houden met wat je kunt waarnemen.

De grote verdienste van Dick Swaab is zijn inspanning duidelijk en zichtbaar te maken dat onze beleving samenhangt met processen in de hersenen. Dick gaat verder dan dat. Hij denkt dat onze hele beleving daartoe te herleiden valt. ‘Zie je onze leuke discussies hierover echt alléén als chemische reacties tussen twee uiterst complexe systemen, namelijk onze hersenen?’ vroeg ik hem. ‘Nee, tussen complexe levende systemen’, was zijn reactie. Wat leven is, is ook voor Dick niet verklaard. Maar teruggrijpen op God vindt hij maar niks. Waarom komt deze verstokt ongelovige Dick dan toch in de hemel?

Omdat hij met zijn opvattingen en wetenschappelijk werk er enorm aan bijdraagt duidelijk te maken dat we weinig keuze hebben. Helemaal geen keuze zelfs, volgens hem. Daar wil ik nog niet aan, maar dat komt volgens hem omdat mijn brein al vroeg gevormd is door een christelijke opvoeding. Dan zeg ik weer dat zijn brein is gevormd door een niet-religieuze opvoeding, maar daar heeft hij ook wel een weerwoord op.

Dick is een uiterst aimabel mens. Maar zelfs al was het een hork. Zijn werk draagt er enorm aan bij, dat we ervan doordrongen raken dat psychische aandoeningen niet een soort ijl gebeuren zijn los van fysieke wetmatigheden. Tegen patiënten zeg ik steeds weer: het is niet stom van jou, maar stom voor jou. Je bent geen dader van je aandoening. Je lijdt eronder. Dat is geen keuze, ook niet als je niet opknapt.

Dicks werk helpt enorm bij het verminderen van schuldgevoel bij mensen met psychische aandoeningen en hun naasten. Daarom komt hij tegen wil en dank in de hemel. Helemaal hemels zal dat niet zijn, omdat ik hem er steeds aan zal herinneren dat ik altijd al dacht dat er meer is dan materie alleen. Maar misschien heeft hij geluk en kom ík niet in de hemel.