Geef de koe een goed pensioen

Ik zie een schilderstuk met een mens en twee koeien. De maker is Cobie Baart, neuroloog niet-praktiserend. Ik tref haar werk aan bij artsenschildersclub Pincet en Penseel. Haar werk straalt grote droefenis uit. Beide koeien heffen wanhopig hun kop omhoog. De mens, een jonge boer, staat er ongelukkig bij. Hij kijkt ons aan met holle ogen.

Koeien en mensen hebben wat met elkaar. Ze zorgen voor elkaar. Hun symbiose heeft al veel mensenlevens behouden. Drie zegeningen:

1. Koemelk. Al vele eeuwen is koemelk onze toevlucht als basis voor zuigelingenvoeding als de borstvoeding tekortschiet. Een emmer vol melk was vroeger een geschenk uit de hemel. Onze belangrijkste eiwitbron.

2. Koepokken. Voor de mens een onschuldige ziekte. Vaccinatie met koepokkenvirus geeft mensen levenslange immuniteit tegen pokken. Pokken is inmiddels uitgeroeid!

3. Rundvlees, ook een belangrijk voedingsmiddel, kwam even in een kwaad daglicht door een koeienziekte die op mensen overdraagbaar bleek. Deze boviene spongiforme encefalopathie ofwel gekkekoeienziekte was niet de schuld van de koe. Mensen hadden beendermeel van schapen door het veevoer gemengd…

De symbiose koe-mens heeft geleid tot een schadelijke uitstoot. Op het basismenu van koeien staan gras, kuilgras en hooi. Daarnaast krijgen ze krachtvoer: aardappelvezels en maismeel. Daarmee verhoogt de boer de hoeveelheid eiwit, zodat de koe meer melk geeft. In de koeienpens verwerken miljarden micro-organismen het voer. Daarbij komt methaan vrij. Een koe stoot methaangas uit. Dat draagt bij aan de opwarming van de aarde, twintig keer zo sterk als CO₂. Met de koeienplas komt ammoniak in de bodem: dat schaadt de biodiversiteit. Hoe meer eiwit in het voer, des te meer methaan in de lucht en ammoniak in de bodem.

De mens heeft toegelaten dat er een enorme bio-industrie met megastallen is ontstaan. We hebben koeien gefokt als gekken. Het zijn er nu drie miljoen. Al 25 jaar kampen we met een enorm mestoverschot. Het voer bevat te veel eiwit. Economische drijfveren wegen nog altijd het zwaarst! Per hectare stoot Nederland vier keer zoveel stikstof uit als het EU-gemiddelde.

Wat kunnen we doen? Sleutelen aan diervoeding draagt nauwelijks bij aan een oplossing. De echte aanpak vereist een drastische inkrimping van de veestapel. Grootschalige ruiming dus? Nee! Er is een aanpak die rekening houdt met de historische betekenis van de koe voor onze gezondheid en voedselzekerheid. Een aanpak waartoe boeren zelf kunnen besluiten. Maar daarvoor moet je wel kunnen ‘omdenken’. De Troonrede geeft hoop: ‘Er vindt geen gedwongen bedrijfsbeëindiging plaats en de daadwerkelijke staat van de natuur en gemeten uitstootcijfers worden leidend in het beleid. Doelsturing is daarbij een kernbegrip. Dat betekent dat het aan boeren zelf is hoe zij gestelde doelen willen bereiken. Er is een stimuleringsbudget beschikbaar van vijf miljard euro om de omslag te maken die nodig is.’

Dat klinkt goed! Aan de slag, boeren! Melkproductie op geleide van de behoefte. Zet de ‘overbodige’ koeien droog. Ruim alleen oude en zieke dieren. Geef de koe een goed pensioen! Een grazige weide. Een ruime stal.

Dan schildert Pincet en Penseel straks een glimlach op het gezicht van onze boer.