Een hond en een frisbee

Het OM kan zorgfraude niet aan, kopte Follow the Money. Het zou gaan om maar liefst 10 miljard euro. Plopperdeplop. Elke gefraudeerde euro is er een te veel, maar helaas bevat het stuk weliswaar een tamelijk adequate analyse maar trekt het helemaal verkeerde conclusies.

Allereerst de fraude. Is dat vervelend? Ja. Gebeurt het vaak? Ja. Kost het 10 miljard? Nee, natuurlijk niet, dat getal is aan de fantasie van de geïnterviewden ontsproten. Het is volkomen onwaarschijnlijk dat 10 procent van alle zorgdeclaraties frauduleus zou zijn. Tenzij je iedere schrijffout, opportunistische declaratie, misverstand of vergissing gaat bestempelen als fraude. Ik mag toch hopen dat we daar sinds de toeslagenaffaire nu wel vanaf zijn.

De meeste fraude doet zich voor bij louche intermediairs bij pgb’s, bij zbc’s , bijvoorbeeld in de jeugdzorg, ouderenzorg en ggz. In het interview wordt het mechanisme blootgelegd: er is sprake van stromannen, ondoorzichtige bedrijfsconstructies, er wordt gedeclareerd en het geld snel naar het buiteland doorgesluisd, zonder dat daar zorg voor wordt geleverd die de declaraties rechtvaardigt.

Vervolgens wordt er geklaagd over te weinig capaciteit bij toezicht. En de klassieker komt langs dat een tweede instantie dan moet gaan controleren of alles wel klopt. Al in 2013 schreef ik een column met de titel ‘Tem het tomeloze toezicht’.

Het belangrijkste inzicht uit die column is vandaag nog even relevant. Haldane legt het nog eens uit in ‘The dog and the frisbee’. Een goedgetrainde hond kan een frisbee vangen door gebruik te maken van een paar eenvoudige vuistregels. Je kunt natuurlijk allerlei ingewikkelde natuurkundige modellen op de frisbee loslaten, maar veel beter dan de hond ga je het daar niet mee doen. Net zoals je vuur niet met vuur moet bestrijden, moet je complexiteit niet met meer toezicht bestrijden.

Het gevolg van extra toezicht en extra complexiteit is nog meer ingewikkeldheden, nieuwe mogelijkheden tot fraude, bureaucratisering en kostenstijgingen; allemaal dingen die precies het omgekeerde zijn van dat wat we willen bereiken.

Een redelijke oplossing voor het reduceren van fraude is om het systeem eenvoudiger te maken. Eenvoudigere financiering, het intomen van wazige constructies en controle op koosjere bedrijfsvoering voor er een vergunning wordt verleend.

Iets anders is om een ethische code te introduceren die ook gehandhaafd wordt. Dat hoeft niet een heel ingewikkeld verhaal te zijn. Gewoon een paar basisregels waar iedereen die een eerlijke nering voert moeiteloos aan voldoet, maar die de rotte appels eruit vissen.

Het huidige kabinet heeft stoere taal klaarliggen over het bestrijden van fraude en het verminderen van administratieve lasten. Luister niet naar lokroepen voor extra controle. Koop een hond en een frisbee en laat het controlecircus thuis.