Als de uitvoering achterblijft

Ik las laatst een ronkend verhaal over digitale zorg. Een kekke app voor mensen met dementie werkte in Amerika als een tierelier. Iedereen blij. Alleen toen ze het in Nederland probeerden, werd het drie keer niks. Iedereen boos op de app. Maar die app kon er niks aan doen. De app werkte niet in Nederland, louter en alleen omdat de organisaties totaal niet waren ingericht op de toepassing ervan.

Of een interventie een succes wordt in de zorg hangt vaak meer samen met hoe iets wordt uitgevoerd dan met de intrinsieke kwaliteit van de interventie zelf. Heel veel interventies in de zorg en welzijn kunnen niet voldoende scherp omschreven worden om in elke specifieke situatie beoordeeld te worden op scherpe uitkomstmaten.

De financiering en monitoring houdt onvoldoende rekening met deze beperking en is meestal gebaseerd op zogenaamd 'harde uitkomstmaten’ zoals effectiviteit en kosteneffectiviteit in plaats van op een 'vaag criterium’ als kwaliteit van de uitvoering. Met deze onlogica nemen we te vaak verkeerde beslissingen. Als iemand een pil niet goed inneemt en daardoor niet beter wordt, ga je toch ook niet concluderen dat de pil niet werkt?

We moeten uitvoering als criterium veel serieuzer nemen. Wat heeft een organisatie gedaan om ervoor te zorgen dat een interventie die intrinsiek deugt ook in de praktijk werkt? En wat heeft dat opgeleverd? Hoe is het proces van leren en evalueren vormgegeven? Wat zijn de consequenties als blijkt dat het kwaliteitsmanagement niet op orde is? De antwoorden op deze vragen kunnen ook verhalend zijn en zijn lang niet altijd kwantitatief te duiden. Laten we het ‘Verantwoorden 2.0’ noemen.

Dit soort vragen moet meer gewicht krijgen in toelating tot het basispakket, in de financiering van innovaties, in het Integraal Zorgakkoord en bij aanbestedingen van gemeenten alsook in het monitoren van projecten. Dat zal niet gemakkelijk worden, maar het is de enige manier om veilig afscheid te nemen van het cijferfetisjisme dat ontstaat door de schijnzekerheid van kwantificeerbare uitkomstmaten.

Bij ‘Verantwoorden 2.0’ gaat het nog steeds om interventies die hun waarde in algemene zin hebben bewezen, maar gaat meer aandacht uit naar allerlei aspecten van kwaliteit en uitvoering.

In het geval van de app trok de financier de stekker uit de innovatie, maar daarmee was het onderliggende probleem niet opgelost. Als organisaties hun kwaliteitsmanagement niet op orde hebben, gaat dat geheid bij een volgende toepassing weer mis.

Daarom is het goed dat het Generiek kompas voor de langdurige zorg, dat gericht is op ‘Samen werken aan de kwaliteit van bestaan’, leren en verbeteren centraal stelt. De logica daarvan kan veel breder toegepast worden in de zorg. Overal eigenlijk wel.