Buddies breaking barriers

‘Mijn ouders zijn in 2000 uit Vietnam gekomen, ze spreken de taal niet zo goed. Ze steunen me, er is heel veel liefde thuis, maar het was lastiger om informatie te vinden over het binnenkomen bij de geneeskundeopleiding. Ik was op zoek naar iemand om mee te sparren. Hoe werkt zo’n selectie? Wat houdt “studeren” precies in?’ Uiteindelijk werd ze toch aangenomen. Afgelopen jaar besloot Amy om zich aan te melden als ‘buddy’ voor anderen. ‘Ik heb zelf de hobbels ervaren, en denk dat ik kan helpen. Bovendien is dit project een doel waar ik achtersta.’

Achterstand

Het project Buddies breaking barriers – een buddysysteem voor diversiteitsbevordering in de geneeskundeopleiding – is in 2019 opgezet door Anouk Wouters, universitair docent bij de geneeskundeopleiding van Amsterdam UMC, locatie VUmc.

De ‘buddy’s’ in het project zijn geneeskundestudenten die gekoppeld worden aan ‘maatjes’: vwo-leerlingen of mensen in een tussenjaar die graag geneeskunde willen studeren maar die drempels ervaren bij het binnenkomen in de opleiding.

‘De aanleiding ervoor’, vertelt Wouters telefonisch, ‘is dat steeds duidelijker wordt in hoeverre de selectieprocedure belemmerend werkt voor sommige groepen kandidaten. Ons onderzoek laat zien: als je opgroeit tussen mensen met een academische achtergrond, heb je een voorsprong. En andersom: als je dat niet hebt, sta je op achterstand. Dan kun je bijvoorbeeld wel op een categoraal gymnasium hebben gezeten, maar als je niemand in de buurt hebt die je het klappen van de zweep bijbrengt, mis je veel relevante kennis.’

Mensen met een migratieachtergrond, kinderen zonder academisch geschoolde ouders, of die als eersten in hun familie gaan studeren hebben een achterstand. ‘Dat heeft tot gevolg dat je geen divers artsenbestand krijgt, en dat het minder een afspiegeling is van de samenleving.’

‘Als je op­groeit tussen mensen met een academische achtergrond, heb je een voorsprong’

Netwerk

Het Buddies breaking barriers-project is een bescheiden, maar succesvolle poging om iets te doen aan het overbruggen van de kloof. ‘Het hebben van zoiets als een netwerk is belangrijk, ook al bij middelbare scholieren die geneeskunde willen gaan studeren. Wij bieden dat netwerk. Hoe bereid je je voor? Wat moet je weten, wat moet je doen? Dat is vaak niet bekend, buiten de “officiële” informatie. In zo’n geval helpt het als je iemand naast je hebt staan, een buddy die je begeleidt bij de selectieprocedure.’

De buddy’s krijgen betrouwbare en actuele informatie, zodat hun kennis up-to-date is – de selectievoorwaarden kunnen nogal eens veranderen per jaar. Ook krijgen ze training over diversiteit en over coachingtechnieken. Wouters: ‘Zo leren ze: hoe motiveer je iemand? Hoe kun je je maatje op een positieve manier stimuleren?’

In 2019 begon Wouters met het trainen van 17 geneeskundestudenten als ‘buddy’ voor 27 aspirant-studenten. De scholieren waren afkomstig uit het scholennetwerk in de regio waarmee de VU vaker samenwerkt, soms jongeren die afkomstig zijn van de oude middelbare school van de buddy. Ook de nieuwe buddy’s en maatjes worden zo geworven. Wouters: ‘Het gaat via via en we werven via scholen. Je wilt in de werving niet stigmatiseren door tegen een scholier te zeggen: jij hebt hulp nodig. Maar je kunt wel informeren: heb jij niemand die je kan helpen? Heb je hier wat aan?’ Inmiddels is het project opgenomen in de voorlichting en kunnen geïnteresseerden zich aanmelden op open dagen. Het project is gegroeid, in het collegejaar 2023/2024 zijn er bij de geneeskundefaculteit van de VU 25 buddy’s actief voor 52 scholieren.

Eén van die buddy’s is Mohamed Jama (19), tweedejaars geneeskunde aan de VU. Twee jaar geleden had hij baat bij de hulp van een buddy, dit jaar is hij zelf buddy van twee aspirant-studenten. ‘Ik heb mijn twee scholieren de afgelopen maanden geholpen, onder meer door ze veel vragen te stellen. Ik ben nogal nieuwsgierig van aard.’ Mohamed meldde zich bewust aan als buddy ‘juist omdat ik weet hoe het kan voelen. Ik kom uit Amsterdam-West, en ben de eerste uit mijn gezin die studeert. Mijn decaan wist dat ik geneeskunde wilde studeren en bracht me in contact met het buddyproject. Voor mij was dat een uitkomst. Vaag wist ik wel dat ik een cv moest opstellen voor de selectieprocedure, maar welke activiteiten kon ik daarop zetten die van belang zouden kunnen zijn? Ik zat in de leerlingenraad en hielp ouderen, dat zette ik erop. Mijn buddy toonde me: zó ziet een motivatiebrief er ongeveer uit, en zo een referentiebrief. Ook las ze die na op taal, want Nederlands is niet mijn eerste taal. Ik had er zeker wat aan.’

De buddy’s en de maatjes mogen zelf bepalen hoe vaak en wanneer ze elkaar zien, nadat ze zijn gekoppeld. ‘Het contact kan bijvoorbeeld intensiever worden wanneer de selectieprocedure eraan komt’, licht Wouters toe.

Onwetendheid

Dat gold het afgelopen jaar bijvoorbeeld voor de eerdergenoemde Amy en haar maatje Elly Schuiten (21), die nu een tussenjaar heeft en zich heeft voorbereid op de selectie. Ze zaten op dezelfde middelbare school in Alkmaar, al kenden ze elkaar toen niet. Elly: ‘Je ziet het niet meteen bij mij, maar ik ervaarde toch ook die onwetendheid. Amy heeft me daarmee geholpen. Mijn vader komt uit Australië en is aannemer, mijn moeder werkt in de administratie. Allemaal prima, zelf ben ik begonnen bij vmbo-tl, daarna havo en vwo, maar je merkt op zeker moment dat de mensen uit je gezin je stress niet begrijpen. Zij weten niet wat je het beste kunt doen om binnen te komen, dus ik was heel blij toen ik werd gekoppeld aan Amy. Het was geruststellend om met haar te overleggen over zaken als: hoe springt je portfolio eruit, waar moet je op letten bij het aanleveren van bewijsstukken? Ik kan haar ook gewoon appen voor kleine vragen, en dat heeft me geholpen bij mijn onzekerheid. Soms kun je je naar voelen: Doe ik het goed? Mis ik wat? Had ik iets anders moeten doen? En we hebben het ook over een plan B, mocht het niet lukken om te worden toegelaten. Als ik Amy en dit project niet had gehad, dan had ik het allemaal zelf moeten doen. Dat is wel een nadeel ten opzichte van mensen van wie de ouders bijvoorbeeld arts of advocaat zijn.’

Mohamed: ‘Overall denk ik dat het hebben van connecties het belangrijkste is, daarbij hebben mensen met artsen in de familie een voorsprong. Bij het vinden van stages, baantjes en misschien ook bij het hebben van de juiste verwachtingen. Voordat ik met geneeskunde begon, dacht ik dat ik dag en nacht zou moeten blokken in de bieb. Inmiddels weet ik dat je veel zelfstandig kunt uitzoeken, en ook heb ik gemerkt dat de inhoud van de studie breed is, inclusief onderwerpen als het klimaat en ethiek. Mijn voornaamste tip aan aanstaande studenten is: doe wat je leuk vindt, dat is toch het belangrijkste.’ Amy denkt dat het project een ‘goede aanvulling’ is op de manier van selecteren die de VU heeft. ‘Zonder dit project is het aandeel eerstegeneratiestudenten kleiner.’

Naschrift: Elly en de twee maatjes van Mohamed zijn alle drie toegelaten tot de opleiding geneeskunde.