Kwetsbaarheid en behandeldoelen van ouderen: lessen van de covid-19-pandemie 

Kwetsbaarheid is geen goede voorspeller van sterfte bij ouderen met covid-19 en hangt ook niet samen met de behandeldoelen van ouderen zelf. Het is dus essentieel om de ouderen zelf bij hun behandeldoel te betrekken. Dit zijn een paar lessen die onderzoekers van het COOP (Covid-19 Outcomes in Older People) hebben geleerd van de coronapandemie.

Tijdens het recente ZonMw-congres ‘Van pandemie naar pandemische paraatheid’ deelden wetenschappers inzichten die ze sinds ‘corona’ hebben opgedaan. Internist ouderengeneeskunde Simon Mooijaart (LUMC), verbonden aan het LUMC, lichtte een aantal onderzoeken toe uit het COOP-project, dat in de afgelopen 2,5 jaar dertig wetenschappelijke artikelen heeft opgeleverd. 

Zoals bekend had covid-19 bij ouderen een ernstiger en fataler beloop. Maar het begrip ‘oudere patiënt’ behoefde enige nuancering. Al snel kwam het inzicht om onderscheid te maken tussen de kalenderleeftijd en de biologische leeftijd, omdat kalenderleeftijd niet altijd alles zegt over kwetsbaarheid. Vroeg in het eerste coronajaar werd de clinical frailty scale opgenomen in de leidraad. ‘Veel voorspelmodellen die werden ontwikkeld in de covidpandemie, met als doel de beste behandelkeuzes te maken, waren helaas niet specifiek op ouderen gericht en voorspelden niet goed voor ouderen’, zegt Mooijaart. ‘Dat leek logisch, want “kwetsbaarheid” was niet meegenomen in de modellen. Maar kwetsbaarheid zelf bleek ook geen goede voorspeller.’ 

Een van de bovenstaande dertig onderzoeken had betrekking op de vraag hoe ouderen eigenlijk zelf aankijken tegen behandeldoelen. Veerle van der Klei e.a., gepubliceerd in Age and Ageing, inventariseerden welke behandeling 70-plussers wilden hebben. In 2022 vulden 1278 mensen in Nederland tussen 70 en 103 jaar een vragenlijst in. De gemiddelde leeftijd was 76, bijna twee op de drie waren vrouw. Ze werden verdeeld in drie subgroepen volgens de clinical frailty scale: fit, licht kwetsbaar en ernstig kwetsbaar. 

Kwaliteit van leven 

Over het algemeen beschouwden deelnemers het voorkomen van opname in een verpleeghuis het vaakst als zeer belangrijk (87%), gevolgd door zelfstandig blijven (84%) en het behouden van de kwaliteit van leven (83%). Een belangrijke uitkomst is dat alle onderzochte ouderen ongeveer dezelfde voorkeuren uitten, kwetsbaar of niet. De conclusie is dat de gewenste behandeldoelen volgens de oudere patiënt nauwelijks iets te maken hebben met zijn of haar kwetsbaarheid. En dat vonden de onderzoekers een verrassende uitkomst. 

Mooijaart: ‘We wisten al dat ouderen vaak andere behandeldoelen kunnen hebben dan jongere patiënten. Hiermee wordt nog eens duidelijk dat er individueel veel verschil zit tussen wat die doelen dan zijn. Oudere mensen denken niet na in termen van kwetsbaarheid’, concludeert Mooijaart. ‘Zij vinden zichzelf helemaal niet zo kwetsbaar, ook al kunnen zij als zorgverleners dat wel vinden. In deze studie, maar ook in andere nog ongepubliceerde onderzoeken, komt naar voren dat we uitkomsten op basis van kwetsbaarheid niet zo heel goed kunnen voorspellen. En dat het ook niets zegt over welk doel de ouderen zelf belangrijk vinden. Wel verschilden de betekenis van de doelen en de manier waarop de doelen bereikt worden. Dus onze resultaten willen niet zeggen dat we de clinical frailty score dan maar niet moeten gebruiken. Belangrijk is wél dat je als zorgverlener altijd samen met de individuele patiënt moet blijven optrekken.’  

Overigens hebben ook de opzet en uitvoering van COOP-onderzoeken ouderen in de vorm van een de ouderenadviesraad een vaste rol gehad.  

doi: 10.1093/ageing/afae097