FDA keurt antipsychoticum met nieuw werkingsmechanisme goed

De Amerikaanse gezondheidsautoriteit keurde onlangs het antipsychoticum xanomeline/ trospium, oftewel Cobenfy – voorheen KarXT – goed voor de behandeling van schizofrenie. Dit is het eerste antipsychoticum met een nieuw werkingsmechanisme sinds decennia.

Het nieuwe middel activeert muscarinerge-acetylcholinereceptoren zonder dat het de D2-dopaminereceptoren blokkeert. Hierin verschilt het van de beschikbare antipsychotica. Een van de veronderstelde voordelen van het nieuwe middel is dat het minder bijwerkingen geeft.

Verbetering

De FDA schrijft dat de goedkeuring is gebaseerd op twee dubbelblinde, placebogecontroleerde studies bij volwassenen met schizofrenie. Binnen vijf weken zagen de onderzoekers een ‘betekenisvolle’ verbetering op de vragenlijst Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS) bij de groep die Cobenfy slikte vergeleken met de placebogroep. De meestgenoemde bijwerkingen zijn onder andere maag-darmklachten.

Het exacte werkingsmechanisme is niet geheel duidelijk. Kor Spoelstra e.a. schreven in het Tijdschrift voor Psychiatrie dat ‘verschillende onderzoeken, waaronder post-mortemstudies en beeldvormende onderzoeken, suggereren dat veranderingen in de M1- en/of M4-receptoren mogelijk verband houden met psychosen’. Volgens psychiater en hoogleraar Jim van Os zijn die studies echter niet gerepliceerd.

Kritiek

Een van de kritiekpunten op de trials die aan de FDA-goedkeuring ten grondslag liggen is dat een follow-up van vijf weken te kort is. Volgens The New York Times zal BMS, dat Cobenfy kocht van Karuna Therapeutics, later dit jaar de éénjaarsresultaten publiceren. Een ander punt van kritiek is dat zeven van de negen auteurs van een van de registratiestudies aandelen in Karuna Therapeutics bezaten.

Open science

Daarnaast heeft Van Os meer kritiekpunten. Zo zijn de meeste PANSS-items volgens hem niet specifiek voor psychose of schizofrenie, was de blindering onvolledig en werden mensen te selectief uitgesloten van deelname. ‘Het middel heeft enig psychotroop effect. Dus als je het uitzet in een trial dan weten we dat mensen in psychische nood daarop gaan reageren.’ Met andere woorden, je meet altijd wel een positief effect als je die reactie vergelijkt met een ‘inerte placebo – een placebo zonder bijwerkingen – én de uitkomst meet met een beoordelingsschaal die globaal mentale nood meet.’ Zolang deze trials niet volgens de principes van Open Science worden uitgevoerd, ‘weten we, met name uit de psychiatrische epidemiologie, dat er een zware bias is in het voordeel van commerciële belangen.’

Kosten

Op dit moment kan het Zorginstituut geen uitspraak doen over de kosten. Volgens Amerikaanse media is Cobenfy daar vanaf oktober voor 1850 dollar per maand beschikbaar. Ook andere farmaceuten hebben soortgelijke middelen in de pijplijn.