‘Betere arbeidsvoorwaarden zijn cruciaal om verdere stijging van het aantal separaties in de ggz te voorkomen’

Personeelstekorten, een gebrek aan continuïteit van personeel en complexere crisispatiënten zorgen voor een stijging in het aantal isoleringen. Betere arbeidsvoorwaarden zijn cruciaal om dit tegen te gaan. Dat bepleit Niels Mulder, psychiater en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). Eerder bleek dat het aantal insluitingen in ggz-instellingen in 2023 met 10 procent ten opzichte van het jaar ervoor was gestegen, volgens het rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

Sommige instellingen lukt het om het aantal separaties terug te dringen, zoals bleek uit een recent artikel over GGz Breburg in het Brabants Dagblad. Deze Brabantse instelling met zes locaties slaagde erin om enkele jaren lang het aantal separaties terug te dringen, maar ziet nu opnieuw een stijging. Volgens Irene Weltens, directeur behandelzaken en psychiater, kostte de succesvolle werkwijze hun twee keer zoveel personeel. Psychiater Jurriaan Strous beaamt in een opiniestuk in Trouw de noodzaak voor voldoende personeel om isolaties te voorkomen: ‘Met meer personeel kun je een-op-eenbegeleiding bieden, waardoor niemand de isoleercel in hoeft. Of je kunt vroegtijdig ingrijpmedicatie toedienen, maar ook hiervoor zijn meer handen nodig.’

Extra trauma’s

Stichting Mind, een koepelvereniging voor belangenbehartiging bij psychische problemen, startte vorige maand de petitie Stop Eenzame Opsluiting, waarin de organisatie pleit voor een verbod op isoleren, meer inzicht in de separatiecijfers en een aanpak die wél werkt. De petitie is inmiddels ruim zevenduizend keer ondertekend. Stichting Mind stelt dat eenzame opsluiting vaak leidt tot extra trauma’s, terwijl patiënten juist zorg en nabijheid nodig hebben. Of het verbieden van de isoleercel een reële maatregel is voor het minimaliseren van dwang in de zorg, weet Mulder niet. ‘Het is een goed streven dat er meer aandacht komt voor de noodzaak om te investeren in de hoeveelheid personeel en de kwaliteit van de zorg.’ Het is een financiële kwestie, zegt Mulder, ‘tegenover het succes van GGz Breburg in het terugdringen van isolaties, stond een prijs van jaarlijks verlies. De tarieven in de ggz voor (gedwongen) opname zijn onvoldoende om de stijgende personeelskosten te dekken en om nieuw personeel aan te trekken.’

Mulder: ‘Zo blijft er minder geld over voor het inzetten van meer personeel, maar ook voor het verbeteren van de omgeving van patiënten en het organiseren van activiteiten. Dit zijn zaken die meespelen in het voorkomen van crisissituaties.’ Psychiater Strous noemt in zijn opiniestuk een ‘onaantrekkelijk werkveld’ als fundamentele oorzaak die schuilgaat achter overmatig separeren. Hij waarschuwt voor een verdere toename van gedwongen zorg. ‘Geld, politieke steun en maatschappelijke wil zijn nodig voor het verbeteren van arbeidsvoorwaarden om het personeelstekort op te lossen.’

Mulder stelt dat investeren, opleiden en leiderschap essentieel zijn. Dat wil zeggen dat ggz-instellingen samen met verzekeraars, instellingen en VWS investeren in het aantrekken van voldoende personeel op de betreffende afdelingen en daarbij aandacht besteden aan betere arbeidsvoorwaarden en scholing. Het vergt leiderschap binnen instellingen om dwang terug te willen dringen. Daarnaast stipt hij de huisvesting aan. ‘Het is nodig ook aandacht te besteden aan de gebouwen waarin deze ernstig zieke patiënten worden opgenomen, zodat zorgverleners alternatieve mogelijkheden voor dwang kunnen benutten, denk aan een ruimte om je terug te kunnen trekken.’ Ten slotte roept hij VWS, de inspectie en de verzekeraars op. ‘Het terugdringen van dwang moet prioriteit hebben.’