Verplicht topless bodypainten?
Praktijklessen lichamelijk onderzoek laten studenten niet onberoerd
33 reacties
Van geneeskundestudenten wordt verwacht dat zij halfnaakt lichamelijk onderzoek met elkaar oefenen. Past dat nog wel in een tijd waarin bangalijsten en ander grensoverschrijdend gedrag aan de orde van de dag zijn?
‘In jaar twee wordt het nog erger: dan moet je elkaar topless bodypainten’, zei mijn studiegenoot over de praktijklessen lichamelijk onderzoek. Dat zal wel een grapje zijn, dacht ik. Ik was 17, net begonnen aan de opleiding geneeskunde en ik vond het onderwijs waarbij je in je onderbroek lichamelijk onderzoek moest oefenen met je medestudenten eerlijk gezegd doodeng.
Maar het was geen grapje: halfnaakt bodypainten was echt een verplicht onderdeel van de opleiding. Voor de duidelijkheid: dit was omstreeks 2013, het bodypainten hield in dat we elkaars hart, longen en luchtwegen precies op de juiste plaats moesten afbeelden, en degene die aan het schilderen was mocht op dat moment natuurlijk wel z’n kleren aanhouden. Ik ben me ervan bewust dat de praktijk inmiddels veranderd kan zijn, maar het ging er in elk geval op één universiteit tot voor kort nog steeds op soortgelijke wijze aan toe.
Bangalijst
Ik wilde niet topless bodypainten met studiegenoten, hoe leerzaam het ook mocht zijn. Zoals veel jonge vrouwen had ik een grafhekel aan mijn lichaam. Ik wilde niet dat dat mannelijke medestudenten het naakt zouden zien, want ik schaamde me ervoor. Veel studiegenoten waren lid van een studentenvereniging waar dat jaar een bangalijst van was uitgelekt. Hún oordelende oog wilde ik al helemaal vermijden.
Maar ons was, als vrouwelijke studentes, meermaals streng verteld dat we niet mochten weigeren als een mannelijke studiegenoot ons tijdens een les vroeg om samen te oefenen. Daar waren twee, op zich valide, redenen voor: ten eerste waren vrouwen veruit in de meerderheid bij onze studie, waardoor het kon voorkomen dat er per lokaal maar één man was. Die kon dus niet oefenen als alle vrouwen zouden weigeren. Ten tweede vond men het belangrijk dat we ervaring opdeden met lichamelijk onderzoek bij het andere geslacht. De enige manier om onder deze regel uit te komen, was moslima zijn. Bij mij wekte dit scepsis op. Immers: dit zou ofwel betekenen dat islamitische vrouwelijke artsen onvolledig zijn opgeleid, ofwel dat het onderzoeken van studiegenoten van de andere sekse toch niet zo essentieel is om een goede dokter te worden als de opleidingsdirectie beweerde.
‘Laat mij maar even’
Ik was geen moslima, en zodoende bedacht ik iets anders toen de praktijklessen over het hart begonnen. Per lokaal was er plek voor acht studenten, dus ik trommelde zeven andere preutse meisjes op met wie ik een kwartier voor de les begon, pal voor de deur van een vooraf uitgekozen lokaal ging staan wachten. Maar vijf minuten na aanvang van de les kwam er nog iemand binnen gestormd: JP. Een gast van een jaar of 30 die erom bekendstond graag stiekem foto’s te maken van zijn vrouwelijke veroveringen. Eén keer had hij jongens uit zijn werkgroep zijn bekraste rug laten zien. Nagelsporen van zijn scharrel, zei hij er trots bij.
Die JP, van de stiekeme foto’s en de nagelkrassen, stormde dus het lokaal binnen.
‘Dit lokaal zit al vol’, zei de docent.
‘Ja’, riep JP opgefokt, ‘maar álle lokalen zitten al vol, en ik pas nergens meer bij!’
‘Vooruit dan maar’, zei de docent.
Fuck, dacht ik.
Al mijn inspanningen ten spijt liep JP naar het bed toe waar ik stond, samen met mijn werkgroepgenoot Ine (die overigens zwaar gereformeerd was, maar ja, dat telde niet). Hij vroeg of hij zich bij ons aan mocht sluiten. Wij mochten geen nee zeggen, dus wij zeiden geen nee. Na enig gebakkelei besloten we dat Ine eerst mij zou onderzoeken en daarna ik JP. Als er dan nog tijd over zou zijn, kon JP Ine onderzoeken.
Ik ging liggen en Ine onderzocht mijn hart, waar ze, niet expres denk ik, lang over deed. Na verloop van tijd zei ze dat het haar niet lukte om mijn hartpunt te vinden. Er moest daarvoor het een en ander aan de kant geduwd worden en daar voelde zij schroom voor. Daarom zei ik: ‘Je mag best wat harder duwen, hoor.’
Vervolgens gebeurde er in een paar seconden heel veel: ik hoorde JP ‘laat mij maar even’ roepen, voelde mijn lichaam van schrik verstarren, en zag hoe hij Ine aan de kant duwde en in één vloeiende beweging zijn handpalm hard op mijn vermeende hartpunt plantte, waarvan hij ondanks zijn gebrekkige ervaring best had kunnen weten dat die zich niet drie millimeter onder mijn linkertepel bevond. Vervolgens schoof hij zijn hand naar linksonder en lokaliseerde hij, dat moet ik hem nageven, snel en doelmatig de daadwerkelijke ictus cordis. ‘Zo’, zei hij, met een soort gespannen kordaatheid waar niet echt iets kwaadmoedigs vanuit leek te gaan. Het leek eerder alsof het voor hem ook een drempel was geweest waar hij zichzelf overheen had moeten duwen. Ik wist niet wat ik moest zeggen en was opgelucht toen ik even later mijn kleren weer aan mocht.
Tja. Wie weet had ik het niet erg of zelfs wel spannend gevonden als JP een blonde halfgod was geweest in plaats van een kalende sukkel. Dat soort dingen is afhankelijk van vele subtiliteiten, die niet allemaal even bovengronds en betamelijk zijn. Was het traumatisch? Zat ik er weken later nog mee? Nee, dat niet, en ik wil er ook niet overdreven pathetisch over doen, maar leuk was het ook niet. Ik voelde me toch een beetje vies toen ik naderhand het lokaal uit liep.
Hij plantte zijn handpalm hard op mijn vermeende hartpunt, drie millimeter onder mijn linkertepel
Grenzen
Ik wilde al langer over dit onderwerp schrijven, maar ik durfde nooit. Ik leek vaak de enige die een probleem had met die praktijklessen – sommige studenten hadden er zichtbaar geen moeite mee, anderen sprongen fel in de verdediging als ik het aankaartte. En de argumenten die ze aandroegen klopten: het ís ook goed om je als dokter in spe bewust te worden van hoe kwetsbaar je je kunt voelen als patiënt, uitgekleed tegenover een onbekende arts die je aan gaat raken. Het ís ook nuttig om alvast te weten hoe je het andere geslacht onderzoekt voordat je aan de coschappen begint.
Maar bereiken we niet het tegenovergestelde van wat we beogen, als we geneeskundestudenten leren om over hun grenzen heen te gaan wat betreft het laten aanraken van hun eigen lichaam? Het klinkt misschien overdreven zoals ik dit formuleer. Ik had geen goede relatie met mijn lichaam, waardoor het onderwerp voor mij vast gevoeliger lag dan voor de gemiddelde geneeskundestudent. Maar aan de andere kant: ik kan haast niet de enige zijn die het onderwijs over lichamelijk onderzoek zo negatief en stressvol heeft ervaren. Bovendien blijven er maar berichten opduiken over grensoverschrijdend gedrag in de medische wereld. Onlangs nog liet Medisch Contact weten dat een kwart van de artsen het onnodig vindt om vooraf toestemming te vragen om een coassistent een leertoucher te laten verrichten bij een gesedeerde patiënt. Is het niet eens tijd om met milde doch kritische blik te heroverwegen wat we geneeskundestudenten eigenlijk aanleren over lichamelijk onderzoek?
auteur
Linda Jolink, studeerde in 2022 af als basisarts, werkt bij een evenementenorganisatie
contact
l.a.jolink@gmail.com
cc: redactie@medischcontact.nl
Lees ook:
A.C. Schmitz
Radioloog , Arnhem
Dit deel van de geneeskunde opleiding (universiteit Utrecht rond jaar 2000) staat mijn ook nog goed bij en het enige onderdeel waar ik nog steeds buikpijn van heb. Mijn mede studenten waren discreet; dus daar lag het niet aan. En preuts was ik volgen...s mij ook niet.
Wellicht dan door gebrek aan informed consent? Een keuze was er niet. Nee zeggen kon niet, dan slaagde je niet voor het onderdeel.
Dus je moest je (als 18-jarige) uitkleden tot aan je onderbroek en laten besmeuren door je werkgroep genoot met verf.
Ook de (meer)waarde van het body painten (over borsten van jonge vrouwen en mannen) zie ik tot de dag van vandaag niet. Dus dat is wellicht ook pijnpunt.
Wat mij betreft dus een onnodig en (duur?) onderdeel. Stoppen dus.
[Reactie gewijzigd door Schmitz, Annemarie op 07-08-2024 10:26]
C.E. Lourens
Specialist ouderengeneeskunde, Gorssel
Wat een stortvloed van reacties wekt dit onderwerp op. Als student geneeskunde begonnen in 1985 in Maastricht, ligt dit onderwijs al lange tijd achter mij. Bodypainting kenden we toen nog niet, maar streepjes zetten om aan te geven waar hart en longe...n en ook buikorganen, zich precies bevonden deden wij ook. En ja, we vonden het allemaal spannend, dat wisten we ook van elkaar en dit werd ook zo besproken in de lezing voorafgaande aan de praktijklessen en tijdens de oefening zelf. Ik kan mij niet herinneren of het verplicht was, wel dat we soms eigen groepjes probeerde te maken om deze training mee te doen. Ook het vaginale toucher en speculum-onderzoek konden we op elkaar oefenen, dit was zeker facultatief. Ook het onderzoek op scrotum en penis hebben we geoefend, hiervan weet ik niet meer of ik dit ook op een medestudent heb geoefend, maar wel op een LOTUS-patient. Het idee was, tot zover ik dat weet van mijn medestudenten, dat het super goed was dat we al deze mogelijkheden kregen.
Ik ben van mening dat het belangrijk is om op elkaar het onderzoek te oefenen, om te ervaren om je voor iemand uit te moeten kleden en aangeraakt te worden. Maar ook gewoon omdat het praktisch is en misschien goedkoop. Het argument dat we op dat moment jong en mogelijk niet representatief zijn voor de patient die we later te zien krijgen, vindt ik niet valide, omdat het goed is om zoveel mogelijk verschillen te kunnen onderzoeken om gewoon en gezond later te leren onderscheiden van ongewoon en pathologisch. Hoe dit voor een ieder op een veilige manier kan, daar heb ik ook niet direct het antwoord op, in ieder geval is het goed dat dit onderwerp nu aan de orde is.
S. van Gelder
Student, Nijmegen
Ik ben momenteel zelf student geneeskunde en heb twee jaar geleden ook het "verplichte" practicum bodypainten gedaan. Ik kan niet spreken voor andere faculteiten en hoe het in het verleden is gegaan, maar mijn ervaring was zeker niet negatief. Ik den...k dat de huidige opvatting, sfeer en houding tegenover dit soort practica en het oefenen van LO op medestudenten in positieve zin veranderd is, wellicht zelfs juist doordat misstanden en casussen van grensoverschrijdend gedrag steeds vaker het daglicht zien.
Ik kan me nog goed herinneren dat ik en mijn medestudenten allemaal nerveus waren voor het bodypainten, maar dat die nervositeit ook een soort verbondenheid met zich meebracht. Hierop werd goed ingespeeld door de docenten. Die hadden oog voor onze ongemakkelijkheid en het feit dat sommigen moeite hadden met het feit dat ze (in onze eigen woorden) "uit de kleren" moesten. Het practicum was wel verplicht om bij te wonen, maar als je je echt niet bloot wilde geven voor je medestudenten was daar ook ruimte voor. Een situatie waarbij een mannelijke student zich opdringt aan een medestudente die daar niet op zit te wachten was in onze setting eigenlijk ondenkbaar. Er hing in mijn ervaring juist een hele positieve sfeer, er werd (op vriendelijke, gemoedelijke manier) gelachen en we vonden het leuk om nu "echt" met de geneeskunde opleiding te beginnen.
Ik denk dat mijn boodschap is dat het goed is dat de geluiden die in dit artikel klinken een plek hebben en dat we kritisch moeten zijn naar de inhoud, waarde en argumentatie achter onderdelen van de geneeskundeopleiding, maar dat er ook een andere, positieve en waardevolle kant zit aan dit soort onderwijs. Ik denk dat dit valt of staat met de houding van docenten, de sfeer die tijdens het onderwijs neer wordt gezet en het bewust omgaan met de ongemakkelijkheden, angsten en grenzen die verbonden zijn aan het oefenen van LO. Daar wordt naar mijn mening bij ons op de faculteit goed vorm aan gegeven in de huidige opleiding.
[Reactie gewijzigd door Gelder, Sebastiaan van op 11-06-2024 15:13]
Aios
Hier ook vergelijkbare ervaring. Vreselijk vond ik het, erg tegenop gekeken, wilde het absoluut niet, maar was geen mogelijkheid om dat überhaupt aan te kaarten. Het moest, zo werd meerdere keren verbaal en schriftelijk herhaald. Als je niet meedeed ...was je niet gemotiveerd genoeg om arts te worden en zou je de cursus (en daarmee de opleiding) niet halen.
Ik kan mij 15 jaar later niets herinneren van deze les dat nog relevant is geweest voor mijn coschappen of werk als arts. Lichamelijk onderzoek op elkaar oefenen vind ik niet erg, maar daarvoor hoef je geen uur topless te zitten en LO leerden we tijdens de lessen waarin daadwerkelijk LO geoefend wordt.
Wel heb ik geleerd dat ik dergelijke grenzen niet mocht hebben als ik een goede arts wilde worden.
Vind het overigens merkwaardig dat regelmatig het argument “je moet voelen hoe het is als patiënt” wordt gebruikt. 1)alsof alle geneeskundestudenten nog nooit patiënt zijn geweest en 2) een dergelijk bodypaintonderzoek komt absoluut niet overeen met de ervaring van een patiënt/LO. Zeg ik als iemand die een behoorlijke hoeveelheid ervaring heeft als patiënt inclusief invasieve onderzoeken, al ver voor ik überhaupt geneeskunde ging doen.
[Reactie gewijzigd door op 10-06-2024 20:56]
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
De noodzaak compleet te ontkleden voor een lichamelijk onderzoek is overschat. Er was een tijd dat oudere collega's (vooral chirurgen en internisten), met colbertje aan en half brilletje op de neus op geëxalteerde wijze zeiden dat 'alleen een grondig... lichamelijk onderzoek' van waarde is en daarom alle patiënten zich zonder pardon lieten uitkleden. Met de veneuze boog in de aanslag en de herinnering aan een in 1882 gemist caput medusa waarvoor ze van hun opleider op hun flikker kregen nog vers in het geheugen deden zij hun 'grondige lichamelijk onderzoek'.
Maar dat is eigenlijk nooit nodig. Je kunt heel goed naar hart en longen luisteren terwijl een patiënte haar bh of zelfs nog meer aanhoudt. Je kunt prima aan de voorzijde van het bovenlichaam met de stethoscoop 'naar binnen' door een ruime V hals of met 1 knoopje los. En aan de achterkant werkt het prima door de bovenkleding wat omhoog te doen. De folklore van 'kleedt u zich maar even helemaal uit' is totaal niet nodig. Ook onderzoek van een been, buik of rug, kan op een patiëntvriendelijke manier worden gedaan. Bij een knobbeltje in de borst (mamma) wordt het wat ingewikkelder maar - afhankelijk van het gemak waarmee de patiënt er zelf mee omgaat - kan een juiste manier gevonden worden om het goed te kunnen voelen. Zorgvuldigheid zit vooral in het klinisch redeneren en gericht kijken. Dat kan heel goed als iemand spaarzaam ontkleed is. Zelfs onverwachte dingen, zoals buikpijn die op gordelroos blijkt te berusten, kom je zo op het spoor.
Maar dit geschetste probleem heeft toch ook een andere kant: a) het is juist goed om als arts zelf een keer het ongemak te voelen dat patiënten in onze spreekkamers kunnen hebben, en b) we moeten toch linksom of rechtsom het lichamelijk onderzoek leren. De situatie zoals in dit artikel geschetst is dus weliswaar ongemakkelijk, en wat mij betreft mag het allemaal best een tandje minder en al helemaal niet onder dwang, maar heeft ook weer voordelen voor een goed besef waar we met anderen mee bezig zijn. Juist die bijna 'traumatische' ervaring houdt je later bij de les.
[Reactie gewijzigd door G?bel op 10-06-2024 11:14]
Huisarts, Streefkerk
Bart Bruijn.
Helemaal eens met uw pleidooi voor het wat slankere lichamelijk onderzoek. Dat kan allemaal best. Alleen moeten de tuchtraden (daar heb je ze weer) daar nog achter komen. Ikzelf heb een maatregel gehad omdat ik een chronische rugpati...ënt met recidief zich niet volledig heb laten uitkleden en geen volledig neurologisch onderzoek heb gedaan en dat niet volledig heb opgeschreven. Mij werd zelfs (door de zeer gestreng kijkende neuroloog) toegevoegd dat patiënt DAARDOOR vijf maanden later een caudasyndroom had ontwikkeld.
Tja, tuchtcolleges.
E. Hajdarbegovic
algemeen betweter, Rotterdam
Euh, wat leer je precies van het onderzoeken van het lichaam van een jong en gezond mens met wie je een collegiale relatie hebt, terwijl andere collegae toekijken, wat je niet in 1 week coschappen zou kunnen leren? Wie palpeert nog de ictus cordis? T...he elephant in the room is hoeveel onderwijs eigenlijk niet nuttig is omdat er betere mogelijkheden bestaan voor het aanleren van de vaardigheden.
Huisarts, Streefkerk
Bart Bruijn
"Wie palpeert nog de ictus cordis?"
Nou, ik! U niet?
basisarts, Rotterdam
In het Erasmus MC heb ik geen negatieve ervaringen gehad bij dergelijk onderwijs. Iedereen vond het spannend. Juist die spanning maakte ons allemaal extra alert en zorgvuldig. Dus: heel duidelijk zeggen wat je gaat doen, vragen of dat okay is, maar o...ok aangeven: je mag wel iets minder voorzichtig doen. Echt elkaar helpen om deze drempel te slechten. De docenten spelen daar uiteraard ook een belangrijke rol in. Bodypainten vind ik wel wat apart en eerlijk gezegd niet zo nodig. Een arts bodypaint zijn of haar patiënten later ook niet.
B.C. Tanis
Internist en docent studentenonderwijs ErasmusMc, Rotterdam
Dank voor deze mooie reactie, alle ingredienten staan erin. Binnen onze afdeling Practicum Klinische Vaardigheden werden dit jaar 3 collega's genomineerd als beste docent voor bachelor Geneeskunde jaar 1, 2 en 3, waaronder ikzelf voor jaar 2 waarin h...et lichamelijk onderzoek wordt aangeleerd. Juist het ongemak te leren hanteren, ook voor de docenten, maakt ons allen tot echte professionals.
Huisarts np, Eindhoven
Al weer lang geleden (1975) in het 1e jaar anatomie in de mentorgroep. De onderbroek en bh bleven aan en ja, je moest diverse punten en grenzen zoeken en markeren bij elkaar en van beide sexen. Dus bodypaint is m.i. wat overdreven. Maar of de collega... nu bloed mooi of lelijk was speelde toen GEEN rol. Het was spannend maar werd professioneel begeleid en beleefd. En iedere student van elke levensovertuiging deed mee. En in mijn beleving is dat helaas in deze casus niet voldoende aanwezig.
In latere jaren moest bij medisch psychologie en sexuologie ook veel 'bloot gegeven' worden en bij een volwassen en professionele attitude is dat ook doenlijk.
Twerda
Jeugdarts KNMG, aios M+G
In mijn ogen lees ik hier in dit stuk en de reacties een link met grensoverschrijdend gedrag later op ons aller carrièrepad: Het gaat over mannelijke docenten die vrouwen onder druk zetten, over mannelijke studenten die de grens overgingen en niet g...ecorrigeerd werden en over vrouwelijke studenten die zich zwaar onder druk gezet voelden om niet te zeuren en gewoon mee te doen. Is het een wonder dat er zoveel grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt als dit de manier is waarop mannelijke artsen en vrouwelijke artsen hebben geleerd om met elkaar om te gaan?
R.C. Tepper
Aios ouderengeneeskunde
Ik heb zelf ook lichamelijk onderzoek laten uitvoeren door zowel mannelijke als vrouwelijke collega's, en ik heb dat niet als vervelend ervaren. Dat komt ten eerste omdat wij wél mochten aangegeven als we dit liever niet wilden, en ten tweede omdat d...e collega's er respectvol mee omgingen. Dit niet mogen weigeren gaat wat mij betreft een grens over. Iedereen heeft het recht om zelf te kiezen wie hen aanraakt of bloot ziet (ook onze patiënten, die ten slotte ook mogen weigeren om onderzocht te worden).
E. Wannee
Forensisch arts
Ik denk dat het altijd zoeken blijft naar een goede balans tussen privacy en preutsheid.
Volgens mij is er niets op tegen om als arts vertrouwd te raken met lichamelijkheid en het aanraken en aangeraakt worden, omdat we dat nu eenmaal als arts ook d...oen. Maar het is ontzettend belangrijk om dat heel bewust los te koppelen van elk aspect van seksualiteit. Verder moet 'bloot' altijd functioneel zijn. Voor het op elkaar oefenen van het percuteren van longgrenzen is het niet per se nodig om een bh uit te trekken, en je hoeft ook niet te bodypainten, maar het is wel zinnig om met een balpen een klein streepje te zetten ter hoogte van de onderste en bovenste longgrens, en daarna de supervisor te vragen om dat te verifiëren. Ook op elkaar oefenen van het maken van een ECG hoeft niet alles uit, zolang het maar wel voldoende is om de plakkertjes te kunnen plakken.
Er kan zich altijd een situatie voordoen waarbij iemand zich schaamt voor bepaalde aspecten van haar/zijn lichaam (bv. adipositas, littekens, of een ongerichte schaamte voor al wat niet met kleding bedekt is), en daarom denk ik dat het wenselijk is om daar expliciet in de opleiding een plekje voor te reserveren.
Ik herinner me mijn prakticum-groep 'seksualiteit' waarbij we hier ook in een klein en zeer vertrouwelijk groepje onder begeleiding van een gedragswetenschapper diep op in zijn gegaan. Aanvankelijk was dat heel eng voor iedereen, maar aan het eind voelde het als een bevrijding om op een goed professioneel begeleide manier te hebben gesproken over gevoelens m.b.t. seksualiteit en intimiteit. Ik heb daar nog steeds profijt van.
R.H.H. van der Rijt
Radioloog, Breda
Bij practicum LO werd indertijd (jaren 90) voor het gynaecologisch onderzoek dankbaar gebruik gemaakt van vrijwilligers via een organisatie. Als 1 van slechts 2 mannen in mijn co-groep heb ik bij het onderzoek van de mannelijke genitaliën vriendelijk... doch onverbiddelijk geweigerd als studiemateriaal te dienen. Daarvoor had men immers ook op zoek mogen gaan naar vrijwilligers.
Voor het overige zie ik echt wel meerwaarde in het oefenen van lichamelijk onderzoek. De steeds verder groeiende gene hiervoor leidt in de huidige praktijk tot een enorme overconsumptie van beeldvormende diagnostiek. Niet alleen was in het verleden lichamelijk onderzoek leidend, maar vaak ook voldoende voor de diagnose. Zonder adequate bevindingen bij LO en hierop gebaseerde gerichte vraagstelling bij echo of ct zijn deze onderzoeken aantoonbaar van veel minder waarde.
Ik hoop dat onze opleidingsinstituten het belang van goed lichamelijk onderzoek blijven onderkennen en het een vast onderdeel van onze opleiding laten blijven. Dat daarbij de dokter zelf niet als proefpersoon hoeft te dienen geldt voor zeer veel van wat we onze patiënten laten ondergaan. Ik neem ten minste aan dat niemand zich ooit gemeld heeft als vrijwilliger om een beenmergpunctie te ondergaan? Indien goed onderwezen (bijv. in skills labs) en begeleid bij onze eerste praktische uitvoeringen bij patiënten is er geen reden om de vaardigheden niet te leren.
Zo voorkom je dat we blind moeten varen op beeldvorming en lab, gepaard gaand met kosten en wachttijden. Zo voorkom je aanvragen met “buikpijn, cholecystitis, appendicitis, diverticulitis”…
J.M. van Ittersum-van Beukering
Huisarts , Zwolle
Goed dat de auteur deze onderwijsvorm aan de orde stelt. “ feest” van herkenning!
Er zijn al veel waardevolle reacties gegeven, waar ik nog wat schaamte aan wil toevoegen. Grensoverschrijding was niet uitsluitend een probleem bij onderzoek tusse...n de seksen. Wat te denken van de subcutane vetmeting en het op een rij noteren van de metingen ?? Live onderwijs, om te oefenen met het verschil tussen gemiddelde en mediaan, uitschieters en “ de normale waarden”.
Of een interessante demonstratie van student met scoliose, pectus excavatum of pectus carinatum ?
Allemaal in het kader van leerzaamheid en niet zo moeilijk doen.
J.H. Lamberts
Psychiater
Wat een ‘feest’ der herkenning, dit verhaal. Ook ik heb in deze situatie gezeten, nog weer wat langer geleden. We zouden gaan bodypainten en de bh’s moesten en zouden uit. Ik heb geweigerd en om die reden moest op gesprek komen bij de coördinator van... het onderwijs. Deze meneer, met de leeftijd van mijn ouders destijds, wiens autoriteit ik nadrukkelijk voelde, zette mij flink onder druk en suggereerde dat als ik niet meewerkte, ik niet verbaasd moest zijn als ik het blok niet zou halen. En daarmee niet verder zou kunnen met de opleiding. Woedend was ik. Eigenlijk nog steeds, als ik er weer aan terugdenk. Ik heb voet bij stuk gehouden en het onderwijs met bh aan gevolgd. En de coördinator gezegd dat ik het dan wel zou horen als de examencommissie het tzt toch nodig vond om nog even mijn blote borsten te zien. Ik heb er daarna nooit meer wat van gehoord, gelukkig- en terecht. Jammer te horen dat men hier toch mee door is gegaan. Ik hoop maar dat er inmiddels wel verandering in is gekomen!
Chirurg np, Hoek van Holland
Ik lees alleen maar "ik-ik-ik".
En al die vaardigheden moeten worden geleerd en gecoached op een terechte en vereiste veilige wijze.
Hoe kwetsbaar zal de patiënt zich voelen bij al dit onderzoek....... Denk daar eens over na vóórdat je de hand op ...een ander legt!
Bedrijfsarts
Het blijft een lastige. Niemand wil graag door iemand van het andere geslacht aangeraakt worden als je een enorme fysieke afkeer van diegene voelt. Daar kunnen mensen hele invoelbare redenen voor hebben maar ook redenen als “ik vind dit onderwijs sow...ieso al niets aan en onbelangrijk”.
Lijkt mij dat als je zelf je eigen redenen goed vindt, je je nooit gedwongen zou moeten voelen je door wie dan ook aangeraakt te moeten worden of je kleding uit te hoeven doen.
J.M.C. van Dam
psychiater, Amsterdam
Opgeleid in een andere eeuw, met nog een 50/50 verdeling tussen mannen en vrouwen en pas in het voorbereidende co-schap blootgesteld aan het blote lichaam van medestudenten, was ik geshockeerd door dit verhaal.
Body-painten deden we niet, wel leren ...ausculteren, palperen en het borstonderzoek op medestudenten.
Ik heb me gelukkig nooit ergens toe gedwongen gevoeld, heb altijd regie gevoeld over hoe of wat.
Daarom is dit verhaal zo ongelooflijk pijnlijk, stuitend en verschrikkelijk grensoverschrijdend.
Terecht dat moslima's niet hoeven, maar geldt dat niet voor iedereen die dit lastig vindt.
Ik zie hier toch wel een taak voor de medische faculteiten om dit onderwijs weer veilig te maken, daar moet toch wat op te verzinnen zijn.
Anne-Marie van Dam
AIOS, Leiden
Wat herkenbaar is dit. Ik had hier ook altijd moeite mee tijdens mijn studie en vond het ook bizar dat iedereen blijkbaar grenzen mag aangeven en dat bij de studie de lichamelijke integriteit zeer hoog in het vaandel staat, tot je een jonge vrouwelij...ke geneeskundestudent bent en je lichaam ter beschikking moet stellen aan mannelijke medestudenten die je 's avonds weer in de kroeg ziet. Wat dus een totaal andere ervaring is dan als je bij een relatief onbekende arts komt voor lichamelijk onderzoek.
Ik heb mijn tranen verbijtend op een onderzoeksbank gelegen zonder BH omdat er een ECG geoefend moest worden, en ben door een mannelijke docent zonder pardon in een groep met alleen mannen geplaatst voor het thoraxonderzoek. Ondanks dat ik aangaf me daar zeer onprettig bij te voelen ivm een slechte verhouding met dat deel van mijn lichaam: 'ze moeten het ook op vrouwen oefenen' en 'jij wilde toch geneeskunde studeren, je wist waar je aan begon'. Gelukkig lieten ze me stiekem mijn BH aanhouden.
Tussen studenten wordt ook vaak gezegd dat je je niet zo moet aanstellen. Maar als ik jouw verhaal lees voel ik weer die schaamte.
anios, Londen
Als (destijds) lid van de studievereniging in Groningen heb ik mij, nu ruim 6 jaar geleden, ingezet voor het veranderen van het onderwijs van het borstonderzoek en de hart ictus op elkaar als studenten (tevergeefs).
Het ging niet om het preuts, n...iet-preuts verhaal. Het ging om hoe de argumenten vóór dit onderwijs vanuit de faculteit niet leken te kloppen met de realiteit. Het leek uiteindelijk vooral om geld te draaien (goedkoper om op elkaar te oefenen dan op acteurs), al werd dit tot in den treure ontkend. Er bleken enkele mannelijke studenten in het jaar rond te lopen die comfortabel deelden smakelijk uit te kijken naar "dat onderwijs", zonder gecorrigeerd te worden door docenten.
Ons werd wijsgemaakt dat we als vrouwen mee moesten werken aan het deseksualiseren van borsten, gezien het bij mannen ook niet zo was (?!). Daarnaast werden ons de cijfers van borstkanker boven het hoofd gehouden: "dit willen wij later als huisarts toch niet missen?!". We zaten in een collegezaal waar werd gevraagd, "welke vrouwelijke studenten willen dit onderwijs niet?", je kan je voorstellen dat er weinig handen de lucht in schoten (lol).
Ook bij ons konden moslima's samen in een groep oefenen op een zogenaamd borstenschort. Net als de auteur vonden wij het vreemd dat zij als artsen op die manier wel genoeg hadden aan dat onderwijs.
Na een gesprek met het hoofd van het bacheloronderwijs bleek hij ook tegen dit onderwijs op elkaar te zijn, gezien de borsten van vrouwen in de borstkankerleeftijd niet te vergelijken zijn met jong borstweefsel. Toch kon hij niks doen om het anders te organiseren.
Tijdens het spreken met (vrouwelijke)medestudenten gaven de meesten aan niks tegen dit onderwijs te hebben, echter bleek dit bij doorvragen voor meerderen te komen uit de hoek "liever niet, maar geen stennis willen schoppen", wat de aanleiding was van onze inzet.
Hoe dan ook, zagen wij allemaal het belang van oefenen op mensen en het comfortabel worden met een (half)naakt lichaam als arts in spé. Dit bleek ons inziens echter al bereikt met het oefenen van anatomie tekenen in ondergoed in jaar 2, wat ook onderdeel van ons onderwijs was.
Persoonlijk lijkt mij het de moeite waard om te kijken wat nou echt het voordeel is van dit soort onderwijs, en of dit nog opweegt tegen de nadelen.
B. Onrust
Coassistent, Groningen
Toevallig heb ik als coassistent net het onderwijs over het borstonderzoek gehad. En inderdaad, in de praktische vaardigheden les zelf oefenden we op onze medestudenten. Daarbij was het zo dat wij als studenten zelf de keus kregen of we het onderzoek... wilden ondergaan of niet, en dat werd ook voorafgaande aan de les nog herhaald. Tijdens het onderwijs ging de deur op slot, en de gordijnen dicht. Als wij een vraag hadden, vroeg de docent eerst of ze binnen mocht komen. Ik denk dat deze aanpak er voor heeft gezorgd dat er bij elk groepje voldoende mensen waren die zich veilig genoeg voelden om het onderzoek te ondergaan. Er waren op zich ook fantomen, toch denk ik dat een fantoom het menselijk lichaam niet helemaal realistisch kan nabootsen. Bij de toets was er een simulatiepatiënt aanwezig op wie het borstonderzoek gedaan werd. Deze gaf ook nog extra tips over bijvoorbeeld de palpatiediepte.
Al met al had ik het gevoel dat het onderwijs veilig was, en dat je kon aangeven als je iets niet prettig vond. Ook heeft het onderwijs mij wel goed voorbereid voor als ik in de toekomst een borstonderzoek zou moeten doen.
ANIOS, Londen
Fijn dat er een veilige omgeving werd gecreeerd voor jouw jaar. Dat klinkt alsof er stappen in de goede richting zijn gedaan.
S.J.M. Bressers
Huisarts, Enschede
In 2007 toen ik de junior coschappen deed in Groningen oefenden we weliswaar allerlei lichamelijke onderzoeken op elkaar maar de beha mocht aan blijven en voor het borstonderzoek waren er wél acteurs, veelal vrouwen die zelf borstkanker hadden doorge...maakt of er een naaste aan waren verloren. Dus extra vreemd dat ze daarná nog hebben besloten dat het borstonderzoek ook op medestudenten moest plaatsvinden!
[Reactie gewijzigd door Bressers, Sarah op 09-06-2024 07:41]
A.T. Veenema
Verslavingsarts
Eind vorige eeuw moesten wij ook borstonderzoek op elkaar oefenen. Ons groepje weigerde. Dit werd gelukkig geaccepteerd. We hebben nooit testikelonderzoek op de heren hoeven oefenen. Blijkbaar is dit dan niet belangrijk? Ook daarin zou ik het logisch... vinden als mijn mannelijke collega's weigeren.
Voor gynaecologisch onderzoek waren er vrijwillige 'oefenvrouwen' , vaak vrouwen die een negatieve ervaring hadden gehad bij een gynaecoloog en ons wilden leren hoe het anders, beter, kon. Ik ben ook voorstander van meer inzetten van LOTUS patiënten, los van het feit dat het goed is om als dokter te ervaren hoe het is als patiënt, maar dat hoeft niet op deze manier.
ANIOS, Londen
Inderdaad vreemd, dit herinner ik mij destijds gezien we de jaarlagen voor ons vroegen naar hun ervaringen voor wij stappen ondernamen. Ik vrees dat het destijds te maken had met een weidere omgooi van het curriculum. Lijkt er op, kijkend naar de and...ere reactie op mijn post, dat het nu ook weer veiliger georganiseerd lijkt. Dat is fijn.
K.J. Roseboom
Huisarts, Rijswijk
Er is natuurlijk wel degelijk een verschil in het ondergaan van een lichamelijk onderzoek, in het kader van lichamelijke klachten en uitgevoerd door een onbekende professional vs als onzekere tiener een verplicht borstonderzoek te moeten ondergaan, u...itgevoerd door je medestudent waarbij je er normaal gesproken niet over zou denken om uit de kleren te gaan.
Wij zeiden als coassistent altijd gekscherend tegen elkaar dat de coschappen bedoeld zijn om je eigen behoeftes te leren negeren:
Heb je dorst of moet je plassen? Pech, deze operatie duurt nog twee uur.
Moe? Jammer, je wordt na je laatste dienst gewoon op de ochtendpoli verwacht (“vroeger was het nog erger”)
Branden de tranen achter je ogen bij een slecht nieuws gesprek? Zorg dat de patiënt het niet ziet “daar heeft ie niks aan”
En als je liever geen buik- of borstonderzoek bij jezelf wilt laten uitvoeren door je medestudent, zit je misschien op de verkeerde opleiding?
Ik hoop dat de tijden inmiddels wel een beetje veranderd zijn, maar zeker ben ik daar niet van en in dat geval mag het best onderwerp van gesprek zijn.
Anoniem
AIOS
Dit is overdreven geschreven als fictie en zou niet eens gepubliceerd moeten worden. Los staande van de ethische overwegingen als dit echt gebeurd zou zijn denk ik dat er ook ethische overwegingen zouden moeten spelen bij het schrijven van dergelijke... tot splitsing van de samenleving aanzettende verhalen en dat gebeurd nu duidelijk te weinig.
[Reactie gewijzigd door redactie op 25-06-2024 12:03]
I. Kranenburg
Huisarts
Geen fictie. Precies zoals dit vroeger ging. Geen moeite mee gehad. Ik zat in een groepje met 3 heren en kan me nog herinneren dat 1 van de heren (inmiddels psychiater) er wel wat moeite mee had.
Anoniem
Aios
Ik had mijn reactie niet moeten verwoorden op deze manier en mijn excuses daarvoor. Ik vind nog steeds dat de schrijfstijl van dit stuk ten onder doet aan het thema dat hier aangestipt wordt. Dat neemt niet weg dat iedereen de vrijheid moet hebben (e...n deze vrijheid ook voelen) te weigeren om zijn of haar lichaam ter beschikking te stellen voor wat dan ook. Het is enorm vervelend wat haar is overkomen en ik had mijn reactie anders moeten verwoorden.
[Reactie gewijzigd door redactie op 25-06-2024 12:03]
M. Muhamad
SO, Rotterdam
Ik vind het juist heel moedig dat de auteur zich durft kwetsbaar op te stellen en haar verhaal te delen met anderen. Om te begrijpen hoe zij zich op dat moment heeft gevoeld, is er enige mate van inlevingsvermogen nodig.
Ik ben blij dat er gelegen...heid was om te oefenen vooraf aan de coschappen en contact met "echte patiënten", maar de verplichte deelname aan dergekijke werkgroepen is wat mij betreft niet de oplossing. Het oefenen met LOTUS patiënten met ruime ervaring en training, vind ik wel een prettige manier om voorbereid te zijn.
J. Remmits
AIOS , Utrecht
Ik was ook ooit zo’n geneeskunde student, anders dan de auteur had ik een goede relatie met mijn lichaam.Ik maakte mezelf wijs dat ik het allemaal niet erg vond en liet zelfs vrijwillig mannelijke studenten oefenen omdat ik vond dat ik me niet aan mo...est stellen en ‘dat het erbij hoort’. Hoe langer ik echter terug kijk op dat onderwijs hoe meer het onderwijs ook voor mij voelt zoals de auteur dit beschrijft. Ik voel me er vies over. Ik herken de situaties zoals beschreven, als student, maar ook als student-assistent die de lessen gaf. Een voorbeeld dat ik nooit zal vergeten: bij een medestudente heeft een mannelijke studiegenoot voor het inschatten van de ‘thorax expansie’ ooit met zijn palm vol haar borst omvat. Nota bene tijdens een examen. De docent greep niet in.
Wat bedoelt u precies met fictie? Ik herken de beschreven situatie als overeenkomstig met de praktijk, zelfs als het precieze beschreven voorval niet zo zou hebben plaats gevonden. Was de situatie voor u anders?
Wat bedoelt u ‘tot splitsing van de samenleving aanzettende verhalen’?
Mocht u bedoelen dat het mannen en vrouwen scheidt, dan heeft u uiteraard een punt, maar dat neemt niet weg dat de huidige vorm (of in ieder geval de vorm waarin de schrijfster en ik ons LO onderwijs genoten) zeer onprettig kan zijn voor de jonge studentes (studenten) die eraan worden onderworpen. Ik weet ook niet hoe het beter moet, en volledig scheiden lijkt me een slecht idee, maar vind het wel een goed idee dat we hierover het gesprek aangaan. En een column als deze kan een goede aanzet zijn voor dat gesprek!