Debat over euthanasie bij psychisch lijden gepolariseerd
‘Als je niks doet, doe je ook iets’
27 reacties
Een groep psychiaters heeft grote zorgen over de ‘ongebreidelde promotie van euthanasie bij psychisch lijden’. Maar collega’s vinden juist dat ze met de grootst mogelijke behoedzaamheid mensen een uitweg gunnen uit een anders uiterst beroerd leven.
Een groep psychiaters maakt zich zorgen over de Nederlandse euthanasiepraktijk bij mensen met zwaar psychisch lijden. Ze stuurden daarover een brandbrief naar het Openbaar Ministerie (OM) en spraken met de hoogste baas: Rinus Otte (zie Verontruste psychiaters vragen om strafrechtelijk onderzoek naar euthanasiecasus). In de brief signaleren ze ‘gevaarlijke bijwerkingen van de huidige ongebreidelde promotie van euthanasie bij psychisch lijden’. Zoals verontruste patiënten, naasten en zorgverleners die zich afvragen of ze (jonge) patiënten met een doodswens of suïcidale neigingen nog veilig kunnen verwijzen voor behandeling naar een ggz-instelling, wanneer daar dokters werken die ‘enthousiast zijn over euthanasie bij psychisch lijden’. En ‘ongepaste morele druk op psychiaters binnen ggz-instellingen om vlotter tot euthanasie over te gaan’. De briefschrijvers richten daarbij hun kritische pijlen ook op kenniscentrum Stichting KEA, dat volgens hen actief bezig is ‘de mogelijkheid van euthanasie bij psychische aandoeningen te vergroten’ en op ThaNet, een vorig jaar opgericht netwerk van zorgprofessionals, onderzoekers en ervaringsdeskundigen die kennis, expertise en wetenschappelijke inzichten over euthanasie bij psychisch lijden willen delen en vergroten.
Verbolgen
In een interview met NRC zei een van de ondertekenaars van de brief, hoogleraar psychiatrie Damiaan Denys: ‘Je kunt de doodswens van iemand die lijdt aan psychische klachten niet los zien van dat ziektebeeld. (…) Nu kan iemand van 16 of 17 die het niet ziet zitten, geholpen worden uit het leven te stappen op basis van eigen beleving van ondraaglijk lijden.’ Hij doelde daarbij op de casus van een 17-jarige patiënte, die na jarenlange, vruchteloze behandeling voor trauma’s en depressies, haar euthanasiewens ingewilligd zag. Psychiater en Medisch Contact-blogger Menno Oosterhoff was daar nauw bij betrokken.
Oosterhoff is op zijn beurt zeer verbolgen over het feit dat de briefschrijvers, tevens collega’s, het OM verzocht hebben om een gerechtelijk vooronderzoek in te stellen naar de gang van zaken. ‘Dat getuigt van een beangstigend gebrek aan inlevingsvermogen in wat de ouders doormaken, die met bloedend hart hun kind hebben gesteund in haar persisterende doodswens en haar ondraaglijke lijden. Wat het voor mij persoonlijk betekent, valt daarbij in het niet. Het is ook juridisch een absurd verzoek. Elke beslissing om euthanasie te verlenen aan iemand met een psychische aandoening wordt vooraf beoordeeld door een tweede psychiater en een SCEN-arts en achteraf door een regionale toetsingscommissie. Dat is ook hier gebeurd. Een halfjaar lang ben ik met deze casus intensief bezig geweest, heb allerlei experts geraadpleegd. Ik kan uitleggen wat ik heb gedaan. En ja, ik kan begrijpen dat mensen zich afvragen: waar zijn we mee bezig? Dat heb ik zelf ook nog vaak, maar ik zie ook: als je niks doet, doe je ook iets. Ik zie wanhopige patiënten die zich suïcideren en ouders die wanhopig zijn omdat hun kind niet wordt gehoord. En dat Denys in het NRC-interview ervoor pleit psychiaters zoals ik een beroepsverbod op te leggen, maakt het wel zeer grimmig.’
Geen onderzoek
Dat rechterlijk vooronderzoek komt er niet, verzekert het OM bij monde van Merel van Leeuwen, hoofd media & strategie. Volgens haar is dat de briefschrijvers ook mondeling meegedeeld. ‘In de door de psychiaters genoemde levensbeëindiging, heeft het College van de RTE geen oordeel “onzorgvuldig” ontvangen. Er is dan ook geen reden om een onderzoek te starten.’ Ze legt uit dat artsen die willen ingaan op een euthanasieverzoek van een patiënt met psychisch lijden, extra behoedzaam moet handelen. ‘Het is aan de medische beroepsgroep zelf om – binnen de wettelijke kaders – die behoedzaamheid nader in te vullen. Het gaat daarbij om het heersend medisch inzicht, oftewel om de professionele standaard waarover binnen de beroepsgroep brede consensus bestaat.’ Ze wijst wat dat betreft op de in 2018 door de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) opgestelde richtlijn. ‘Het is deze richtlijn die het Openbaar Ministerie aanhoudt wanneer het een oordeel “onzorgvuldig” van de RTE ontvangt in geval van psychisch lijden.’
Geest van de wet
Maar hoogleraar Jim van Os, medeondertekenaar van de brief aan het OM, heeft juist op dat punt kritiek: ‘Ja, er moeten twee psychiaters kijken naar het euthanasieverzoek. Maar je kunt shoppend tientallen psychiaters consulteren, totdat je er een gevonden hebt die het met je eens is.’ Aperte onzin, vindt Oosterhoff. ‘Het komt meer dan eens voor dat meer dan dertig psychiaters gevraagd worden en niemand wil.’
De brief en het daaropvolgende gesprek met het OM waren volgens Van Os bedoeld om te vernemen waar ‘de ruimte zit in de wet’. ‘Als je een wet hebt die ruimte biedt, dan gaan individuele beroepsbeoefenaren ruimte zoeken. Dan krijg je experimenten. Dat een psychiater als Oosterhoff die ruimte zoekt, zij hem gegund, want daardoor krijgen we debat.’ Maar volgens Oosterhoff is er helemaal geen sprake van ruimte zoeken: ‘De wet bestaat twintig jaar en er is al zes jaar lang een richtlijn. Daar staat precies in hoe we als psychiaters moeten handelen.’
Volgens Van Os echter heeft de euthanasiewet betrekking op mensen die zeker weten dat ze zullen sterven en dat op een waardige manier willen doen. ‘Dat is de geest van de wet. Wat er nu gebeurt, had niemand voorzien: dat mensen met een levensverwachting van veertig tot vijftig jaar in het kader van de wet worden gezien omdat ze niet meer willen leven. Hoe kun je dat nu onder dezelfde wet laten vallen? Persoonlijk vind ik het onmogelijk om bij iemand met een levensverwachting van vijftig jaar vast te stellen of er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos psychisch lijden. Dat kan niet objectief en met zekerheid.’
De vraag is volgens hem bovendien of psychiaters de juiste competenties hebben om te oordelen over uitzichtloos lijden. Psychiatrie mist vaak een existentieel perspectief, dat juist cruciaal is voor het behandelen van ondraaglijke mentale pijn, aldus Van Os. ‘En ook al had je die existentiële expertise wel, dan nog kun je dat niet met zekerheid vaststellen.’ Het enige wat overblijft is, zoals hij dat noemt, ‘relationeel ploeteren, tot je er bij neervalt’. Hij vervolgt: ‘Psychopathologie neemt toe, met name onder jonge meisjes. De groeiende vraag naar euthanasie is de extreme vorm daarvan. Psychisch lijden is veel socialer dan we altijd hebben gedacht. We zijn nog niet eens begonnen met na te denken over wat dat betekent. En aan de geneeskunde besteden we intussen een vraagstuk uit, dat kennelijk maatschappelijk onoplosbaar is.’
Beroerd leven
Ook Oosterhoff ziet het verschil wel tussen psychiatrisch en somatisch lijden: ‘In de somatiek gaat het om het verschil tussen een goede en een slechte dood. Bij psychiatrie tussen een goede dood en een zeer waarschijnlijk uiterst beroerd leven. Zeker weten dat een patiënt niet meer beter wordt – nee, die competentie heeft niemand inderdaad. Als het om euthanasie bij psychische aandoeningen gaat, wil je absoluut zeker weten dat je niet iemand euthanasie verleent die nog een goed leven zou kunnen hebben. Een begrijpelijke wens, maar alleen haalbaar door nooit euthanasie te verlenen. Die keus is ethisch verdedigbaar en juridisch zeker mogelijk, maar een gevolg is dat er dan ook mensen zullen zijn die eindeloos ondraaglijk door lijden of suïcide plegen.’
In een recente blog schrijft Oosterhoff dat het in wezen gaat om sensitiviteit en specificiteit. ‘Hoge sensitiviteit betekent dat je geen enkele kans mist. Hoge specificiteit betekent dat je ook goed bent in het vaststellen van de afwezigheid van een kans. Liefst wil je allebei, maar het verhogen van de een verlaagt de ander. Vandaar dat de waarheid in het midden ligt. Dat juiste midden vinden is een eindeloze zoektocht, die wijsheid en soms eigenwijsheid vraagt.’ Het besluit tot euthanasie over te gaan is een subjectief proces, vervolgt Oosterhoff, in de overtuiging dat er ‘geen redelijke behandelopties met een proportionele belasting meer zijn waarvan je in een overzienbare termijn resultaat mag verwachten’. Resoluut: ‘Dat is wat de wet van ons vraagt, en daarin zijn we wel degelijk competent.’
Dialectisch proces
Hoe nu verder? Van Os spreekt van een dialectisch proces: ‘De beroepsgroep probeert uit posities van tegenstellingen een weg naar voren te vinden.’ Een schone taak voor de NVvP dus. Psychiater Radboud Marijnissen, medeoprichter van expertisenetwerk ThaNet, is voorzitter van de in juli door de vereniging ingestelde commissie Euthanasie. Hij noemt het ‘een precair onderwerp’ en zegt dat de commissie de verschillende perspectieven op euthanasie op psychische grondslag wil vernemen, ‘in de context van de wetgeving, euthanasiecode en de richtlijn die we zelf hebben’. ‘Het kost tijd om een breed gedragen en genuanceerde reactie op te stellen en indien nodig te verwerken in de kwaliteitsstandaarden. We willen dit daarom eerst intern goed bespreken met meerdere psychiaters. Het streven is om na de zomer bijeen te komen.’
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
moeten publiceren? Voor de meeste lezers is nu gissen wat daarin stond.
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Korte up date van de laatste ontwikkelingen - vrijdag 2 augustus - de ontwikkelingen volgen elkaar nu namelijk snel op - Vier nieuwtjes
1. Er zijn in de tussentijd Tweede kamer vragen gesteld, maar wat zou de nieuwe staatssecretaris daarop kunnen ...antwoorden ? - 31 juli
lees even mee - zie korte nieuwsbericht MC - Henk Maassen
https://www.medischcontact.nl/actueel/laatste-nieuws/nieuwsartikel/kamervragen-over-commotie-rond-euthanasie-bij-psychische-ziekte
2. De NVvP heeft opgeroepen tot rust en kalmte, na twee weken opvallende afwezigheid en onzichtbaarheid - in een poging het debat tot bedaren te krijgen, maar lijken zelf vooral achter de feiten aan te lopen. 1 augustus - kijk maar punt 3 en 4
Het idee erachter lijkt te zijn: het debat laten uitdoven middels tijd rekken aan de hand van de overbekende polder aanpak - 'we moeten met elkaar in gesprek blijven' .
maar het lijkt toch vooral reactief ingestoken en niet pro actief; het is ontwijkend en niet sturend. Dus....
Wat te doen met de buiten categorie- diep rode kaart - insteek van de tegenstanders- zeg maar de club van Os en Denys. Dat kan niet onbesproken blijven. Ik verwijs naar de escalatie ladder van Glasl
https://www.dearbeidsmediators.nl/escalatieladder-van-glasl/
lees even mee met de NVvP persverklaring - oproep tot kalmte
https://www.nvvp.net/website/nieuws/2024/oproep-tot-kalmte-in-euthanasiedebat
3. vers van de pers - 2 augustus - uitgebreide commentaren vanuit verschillende hoeken op dit vraagstuk aan de hand van interview met de moeder van de zeventienjarige Milou - helder, afgewogen, geeft actuele stand van zaken goed weer
Volkskrant vandaag
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/2245/pages/10/articles/2090481/11/1
4. ook vers van de pers - eerste interview met Damiaan Denys na spraakmakende NRC interview waarin hij onthulde dat er een brandbrief met verzoek tot verkennend strafrechtelijk onderzoek naar de bovenste baas van het OM was verstuurd
high lights: Denys had commotie niet voorzien, casus Milou was slechts bijzaak in de brief, net als verzoek tot verkennend strafrechtelijk onderzoek, er moet aparte commissie komen
Vandaag in de Trouw - zeer lezenswaardig ! - lees vooral ook tussen de regels door en vraag je af ....
https://www.trouw.nl/zorg/filosoof-en-psychiater-damiaan-denys-euthanasie-is-een-uitzonderlijk-recht-daar-moeten-we-omzichtig-mee-omgaan~b36af619/
[Reactie gewijzigd door Algra, Dolf op 02-08-2024 12:23]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Vragen naar een gerechtelijk onderzoek in hoeverre de ouders in samenwerking met mij en Kit Vanmechelen hun dochter hebben beïnvloed richting euthanasie mag voor Denys bijzaak zijn. Voor de ouders was het dat niet.
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Aan de hand van deze heldere samenvatting van Henk Maassen (MC) – nogmaals dank daarvoor - de volgende overdenkingen – voor wat ze waard zijn
1. over de brandbrief van Jim van Os en Damiaan Denys cs. Voor zover mij bekend is deze niet publiekelijk g...edeeld, zodat we uit tweede hand ( zie MC) moeten vernemen wat de exacte bezwaren zijn. Daardoor is het moeilijk te beoordelen wat de gehanteerde argumentatielijnen zijn. Ik vind dat een groot gemis en roep briefschrijvers op om de brandbrief alsnog publiekelijk te delen
2. Over de brandbrief zelf. Een buitencategorie actie. Ja, het is olie op het vuur en wordt door de voorstanders als vals spel gezien ( dikke rode kaart). Maar is tegelijkertijd een harde indicator voor de weerstand, die de voorstanders (blijkbaar) oproepen. Deze kan niet genegeerd of weggepoetst worden, zoals voorstanders nu toch kunstig blijven doen.
3. Kernstuk van de brandbrief en van deze interne kloppartij tussen psychiaters is een moreel dilemma. Die blijkt onvoldoende uitgepraat en uitgekristalliseerd. Zowel binnen de beroepsgroep als maatschappelijk. De voorstanders denken het morele gelijk aan hun kant te hebben. De tegenstanders kijken er heel anders tegen aan, getuige hun buitencategorie actie en proberen nu verloren terrein terug te winnen
4. Behoorlijk problematisch daarbij is de publiciteit, die de voorstanders voortdurend actief opzoeken en waarbij individuele problematiek op talktafel niveau maatschappelijk wordt uitgespeeld. Ik denk dat dit een baksteen in de schoen van de tegenstanders is. Vals spel via de maatschappelijke band, aldus de tegenstanders
5. Het morele dilemma wordt nu vooral over de juridische band – welke ruimte zit erin de wet – uitgeknokt. Daarbij lijken de voorstanders het juridische gelijk aan hun kant te hebben. Alles is volgens de regels – check dubbelcheck- verlopen. Maar morele dilemma’s van deze aard zijn niet alleen in wetten, regels, standaarden en richtlijnen te vatten. Dat is de grote misvatting bij de voorstanders én het OM.
6. Het OM heeft de bal nu teruggelegd bij de beroepsgroep. En roept op tot consensus. Men spreekt daarover een ‘de gemiddelde medische standaard’( Otte, NRC). Zie daar het maatschappelijke ‘ gebruik of is het misbruik ? ‘ - van de richtlijn. De beroepsgroep is nu aan zet, aldus het OM
7. Wat we voor onze neus zien afspelen is een harde ‘clash of civilisations’ (Huntington) – een botsing van geloofssystemen, waarden en normen. Over zulke diepe verschillen van inzicht valt moeilijk tot geen compromis te sluiten, tenzij je gelooft in een fluide wereld, wat erg populair in bepaalde kringen schijnt te zijn.
8. De beroepsgroep NVVP denkt via de gebruikelijke polder manier – commissie- tijd rekken – enz enz - het tij te kunnen keren. Dat lijkt mij een verkeerde inschatting van de diepte van de kloppartij ( zie brandbrief). Het is too late en too little.
9. Een gepolariseerd debat ? Ja, de geest lijkt uit de fles na vier – vijf jaar pappen en nathouden. Ik zie geen interne partij meer die afdoende pacificatiekracht heeft om de zaak te dempen. Ik stel mediation door externe gezaghebbende persoon voor.
10. Het hoogst haalbare resultaat van de mediation lijkt mij ‘een overeenstemming dat we het niet eens zijn’. Maar zelfs dat lijkt vooralsnog voor beide partijen een brug te ver. Ik weet niet of dit sal reg kom. Ik heb daar een zwaar hoofd in.
[Reactie gewijzigd door Algra, Dolf op 28-07-2024 11:49]
M.J. Fortuijn
Psychiater , Haarlem
Hartelijk dank voor je heldere analyse. Vooral punt 7 legt wat mij betreft de vinger op zere plek. Het lijkt zowaar vast een beetje mediation en het verzacht. Ik geloof dat ik mij in het kamp van de tegenstanders bevind. Ik vind het spannend om me er... over uit te spreken, kwetsbaar, maar ook nodig.
What makes them tick, vraag je in een van de reacties hieronder. Dat weet ik niet. Ik weet wel enigszins wat er bij mij speelt.
Ik voel mij onder druk gezet om iets te doen dat ik moreel niet kan verantwoorden. Overigens begon dat al met de wetgeving destijds: ik heb me werkelijk afgevraagd waarom wij als artsen ons de taak van euthanasie in de schoenen hebben laten schuiven (zou een commissie van existentiële raadgevers hier niet ook veel over kunnen zeggen? Maar goed, dan stuit je weer op andere problenen). Ik vind het nogal iets: iemands leven beeindigen, terwijl er geen zekerheid is over wat de dood is.
En dan zijn er in de psychiatrie nog allemaal bijkomende onzekerheden rondom diagnostiek en prognose. Ik twijfel dus zeer of euthanasie het "goede" kan zijn en laat mij (voorlopig?) leiden door het adagium in dubio abstine.
En toen kwam de richtlijn. Prima richtlijn, die ik volgens mij ook kan volgen terwijl ik weet geen euthanasie te willen verrichten. Vervolgens kwamen de krantenkoppen, waarbij voorzitter vd richtlijncie Cecile Egbers van Wijk (kort door de bocht?) geciteerd werd: psychiaters te terughoudend inzake euthanasie. Daar zit een oordeel in dat onder andere ook voorbij gaat aan het feit dat er geen plicht is tot het uitvoeren van euthanasie in passende gevallen. Zelfs als psychiaters een groep aardsluie types zouden zijn die er gewoon geen zin in hebben, staat hen dat vrij. Het is geen normaal medisch handelen!
Vervolgens heb ik me ook door Menno Oosterhoff onder druk gezet gevoeld: we moeten onze patiënten niet in de steek laten en eindeloos door blijven behandelen, maar reeel zijn en de onzekerheid op de koop toe nemen van een euthanasie. We moeten niet wegkijken van hun lijden.
Ik ben het helemaal eens met hem dat therapeutisch optimisme het lijden van patiënten kan ontkennen en dat dat een valkuil is. Maar ik denk dat het gesprek dan ook moet gaan over ons vermogen onze machteloosheid te verdragen (slecht ontwikkeld bij de meeste dokters inclusief mijzelf) en over de pijn die wijzelf lijden door het leed van anderen te zien. Voor mij is het zo dat ik mijn patiënt ook niet in de steek laat als ik eerlijk ben over mijn eigen machteloosheid en daar zo mogelijk ook nog samen over rouw.
In de huidige situatie met een brandbrief en reacties over en weer wordt e.e.a. nog verder op de spits gedreven, waardoor ik ook boos word: Fransien van ter Beek, bestuursvoorzitter van de NVVE schrijft in Trouw dat patienten niets hebben aan psychiaters die euthanasie bij voorbaat uitsluiten. En bedankt, ik vind dat echt een belediging. Gelukkig weet ik dat het niet waar is. Ze stelt ook nog dat er grote prioriteit gegeven moet worden aan het horen van mensen in psychische nood met een doodswens ("wel nú"). Daar stoor ik me echt aan. In mijn vakgebied ploetert een collega voort om (pro bono) mogelijk ten onrechte afgewezen asielzoekers medisch psychiatrisch te beoordelen, waarna de IND vaak tot een ander oordeel komt. Waarom zou dat bijvoorbeeld niet veel meer prioriteit moeten krijgen? We hebben nou eenmaal te maken met schaarste aan mankracht.
De door mij ervaren druk, maakt dat ik nogal stevig voel: laat me met rust met je euthanasie.
Daarnaast is er voor mij een oprechte zorg, dat de mogelijkheid van euthanasie bij psychisch lijden netto meer kwaad doet dan goed. Misschien niet in een individueel geval, maar wel in maatschappelijk opzicht. Ik zou willen dat de euthanasieen die verricht worden op grond van psychisch lijden, niet in de media kwamen. Hoe luider er wordt geroepen dat deze optie ook bestaat, hoe meer ik op andere opties wil wijzen.
Voegt mijn reactie nu iets goeds of iets kwaads toe? Ik hoop iets goeds. Ik hoop dat de toon verzacht. Laten we er nou vanuit gaan dat ieder naar eer en geweten probeert binnen de kaders van de wet het goede te doen. En inderdaad agree to disagree.
[Reactie gewijzigd door Fortuijn, Jedidja op 30-07-2024 23:47]
Arts, Pessotherapeut , Amsterdam
Een prachtige bijdrage Jedidja aan dit onderwerp dat altijd controversieel zal blijven. Ik sprak onlangs met een arts en een theoloog in Denemarken die er ook heel anders over denken. Tegen actieve euthanasie dus. In Zweden overleed mijn schoonmoede...r in 1991 aan ALS, met heel goede palliatieve zorg. Zij was blij dat euthanasie verboden was en wij hadden ruim de tijd om te rouwen al voor ze overleed.
Margret Kaandorp
M.J. Fortuijn
Psychiater , Haarlem
Dankjewel, Margret, voor je reactie.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Jedidja
Ik heb respect voor de eerlijkheid waarmee je verteld waarom jij denkt dat meer aandacht voor en openheid over euthanasie bij psychische aandoeningen meer kwaad doet dan goed. Je uit terechte twijfels, die ik ook heb. Kunnen we het als... maatschappij wel aan om mensen met een doodswens vanwege een mentale aandoening te helpen.
Daar staat tegenover dat er wellicht 40 jaar gelden over euthanasie bij lichamelijk lijden ook zo gedacht en daar is nu weinig onrust meer over terwijl nu 5,5% van de mensen euthanasie krijgt. Voor mij is euthanasie verlenen aan mensen met een psychische aandoening de ultieme consequentie van het sereius nemen van psychische aandoeningen. Daarom ben ik me na lang wikken en wegen en met eeuwige twijfel hard voor gaan maken. Het spijt me als dat overkomt als heilige overtuiging en zeker als je je onder druk gezet voelt. Ik heb al eens gezegd, dat het in deze kwestie buitengewoon moeilijk is beide partijen recht te doen. Ik vind wel dat we als beroepsgroep als geheel nu duidelijkheid moeten scheppen. De wet is er al 22 jaar, de richtlijn 6 jaar maar pas nu wordt er begonnen aan implementatie. Er staat duidelijk in de richtlijn dat als jezelf waarom dan ook geen euthanasie wilt verlenen dat je dan moet doorverwijzen. Dat is totaal niet verwezenlijkt. Als we het niet eens zijn met de wet of als blijkt dat de richtlijn geen draagvlak heeft dan moeten we daar duidelijkheid over geven. Ik snap de bezwaren, maar ik snap de patiënt ook. Die heeft er wel recht op weten waar hij aan toe is. Want de richtlijn suggereert veel meer dan nu verwezenlijkt. Prima om te kijken hoe dat komt. Is het te hoog gegrepen? Wordt het door het merendeel als onethisch ervaren? Ik heb de NVvP al maanden geleden gevraagd een forum te maken om die discussie te voeren, maar dat kon niet.
Ik zou heel graag hierover gesprekken voeren op de oprechte manier waarop jij dit aankaart. Ik doe mijn uiterste best steeds polarisatie te voorkomen en respectvol te blijven. Helaas moet ik constateren dat dat mislukt. De polarisatie is ten top. En respectvol blijven als de ouders en ik verdacht gemaakt worden of we hun dochter niet de dood in hebben gepraat kan ik amper opbrengen. Dank je voor je reactie. Ik denk dat dit de manier is waarop we met elkaar in gesprek kunnen.
M.J. Fortuijn
Psychiater , Haarlem
Beste Menno,
Dank voor je reactie. Ik zie uit naar het constructieve gesprek.
Met vriendelijke groet,
Jedidja
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Het debat op dit moment gaat niet over euthanasie maar over of je ouders en collega's verdacht mag maken. Wat betreft het werkelijk gesprek vind ik lastig dat er nergens een goede plek is. Zo vaak zie je elkaar nu ook niet op symposia. Ik heb de NVvP... voorgsteld een besloten forum in te richten maar dat kon niet.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
2/2 Er zijn tegengeluiden , maar in feite heel beperkt. Hoe het precies gegaan is weet ik niet omdat de meeste ondertekenaars zich niet bekend hebben gemaakt, maar ik denk, dat één psychiater het initiatief genomen heeft voor de brief aan het OM en ...ook grotendeels zelf heeft geschreven en daarna medeondertekenaars heeft gevonden. Als Damiaan Denys in het interview 20 juli in de NRC niet over deze brief en het onderhoud met OM naar aanleiding daarvan zou hebben verteld zouden we nog steeds niets weten daarvan, want het OM heeft direct duidelijk gemaakt dat er van een gerechtelijk onderzoek geen sprake kan zijn. Tja. En nu? Velen zeggen dat dit niet in de publiciteit moet worden uitgevochten. Ik ben het met dat niet vechten eens, maar dit is niet iets wat alleen psychiaters onderling kunnen uitmaken. Het gaat de hele maatschappij aan niet in de laatste plaats de patiënten, hen naasten en nabestaanden. Doe dat vechten dan binnenskamers, maar waar? Medisch contact is openbaar. Een verzoek een forum te maken op de website van NVvP kon niet worden ingewilligd. Esther van Fenema was een van de eersten, die haar zorg uitsprak in een opiniestuk. Ik was het niet met haar eens, maar voor zover ik me herinner was de discussie nog wel beschaafd. Daarna werd de toon harder. Extremisme (Joeri Tijdink) , de dood in jagen (van Os), een beroepsverbod voor geradicaliseerde psychiaters ( Denys) en naar nu blijkt een verzoek tot gerechtelijk onderzoek. Wie kaatst moet de bal verwachten, maar de ballen die ik nu terug krijg ervaar ik als van een ander gehalte dan ik heb geslagen. Maar goed. Net als in de politiek: We zullen eruit moeten komen. Wijzen dat het juridisch allemaal in orde is helpt niet. Dan is men het niet eens met de wet en met de richtlijn. Tom Poes, verzin een list. Het idee van mediatie vind ik zo gek niet.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Dolf
1/2
Ik heb de brief en kan hem je mailen Hij is niet geheim.
Wat betreft je analyse. Ik stel hem op prijs. Je probeert te ontwarren. Je constateert terecht dat er grote weerstand moet zijn wil men overgaan tot het schrijven van een bra...ndbrief aan het OM. Bij hoeveel psychiaters zo'n grote weerstand is weet ik niet. Ik denk dat de weerstand bij huisartsen al veel kleiner is en bij andere disciplines ook en bij de algehele bevolking en patiënten nog minder. Dat neemt niet weg dat er zeker een niet te negeren minderheid (denk ik) is die grote moeite heeft met euthanasie bij psychische aandoeningen. Dat kwam niet eerder zo naar buiten. Want ook al werd de wet al in 2002 aangenomen, tot 2011 kwam het slechts sporadisch voor. Vanaf die tijd nemen de meldingen toe, maar in 2012 kwam de levenseinde kliniek, nu expertisecentrum euthanasie. Toen werd daar alles naar toe verwezen. In 2016 was er een documentaire over de levenseindkliniek, die ook de nodige onrust bracht omdat het niet ging over mensen met een lichamelijke terminale aandoening. Het aantal aanmeldingen bleef groeien maar EE kon de toegenomen vraag niet aan, slaagde er wat de psychiatrie betreft niet in zelf uit te breiden met als gevolg oplopende wachtlijsten. In 2018 bracht de nieuwe richtlijn nog even onrust want het uitgangspunt daarvan was, dat de GGZ niet langer alles naar de levenseindekliniek moest verwijzen. Euthanasie is geen plicht, maar wel wordt gesproken over de morele plicht dan een andere arts te zoeken. Bij de richtlijn zit een prachtig implementatieplan. De onrust die e.e.a. teweeg bracht nam snel weer af toen bleek, dat niemand toezag op die implementatie en dat de NVvP ook geen verdere actie ondernam. Dus de richtlijn werd nergens geimplementeerd en de wachtlijsten bij de Levenseindekliniek bleven groeien. Voor het ministerie was dit reden in 2023 aan Thanet een subsidie te verschaffen met als doel verbetering van de zorg voor mensen met een euthanasiewens vanwege een psychische aandoening. Vanuit patiënten werd er ook vaker aandacht voor gevraagd. ( Aurelia begin 2018, Zoraya vanaf 2021 en meer). Het aantal euthanasieën nam toe tot 138 in 2023. Binnen de GGZ nog steeds niet meer dan 20-30 keer. Maar wel een voorzichtige toename. Kortom het begon meer te leven. Instellingen begonnen de richtlijn te implementeren en beleid te ontwikkelen. In januari 2023 was een TV uitzending van 3 moeders die een kind hadden verloren aan een psychische aandoening door euthanasie. In september een congres , waarbij het boek Laat me gaan werd gelanceerd. Daarna kwam het in een stroomversnelling. Veel patiënten zocten de media en de media zocht hen. De stichting KEA, kenniscentrum euthanasie bij psychische aandoeningen werd opgericht met als doelstelling meer kennis over, begrip voor en mogelijkheid tot euthanasie. Let wel. Er wordt niet gepleit voor een drempel verlagen maar voor meer deuren waar je terecht kunt met je verzoek. Onbekend maakt onbemind en de stichting is voor publiciteit en voorlichting. In korte tijd groeit de stichting. Onder betrokkenen , naasten en nabestaanden blijkt een grote behoefte aan gehoord worden een een grote bereidheid zich te laten horen.
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Beste Menno, dank voor dit heldere overzicht in de tijd. Erg inzichtelijk.
Je vroeg je - in een van je commentaren - hardop af wat je beter zou hebben kunnen doen. Een prachtige reflectieve vraag. Dat zou de andere kant zich ook kunnen afvragen
...
Wat voor beiden geldt: je echt verplaatsen in de gedachtengang en argumentatielijn van de ander kant.
Heel concreet: waarom denk jij dat collega's als Jim van Os en Damiaan Denys zo geprikkeld zijn dat zij overgaan tot het schrijven van een buitencategorie brandbrief.
What makes them tick ?
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
De brief is opgesteld door iemand die vindt dat we alles kunnen genezen, maar dat door de bezuinigingen ons dat onmogelijk wordt gemaakt. Mail me menno.oost@outlook.com . Dan stuur ik de brief.
Denys en van Os hebben de gebruikelijke bedenkingen, di...e ik ook had in het begin en hebben zich kennelijk laten verleiden te ondertekenen. Dat ze daarmee ook opriepen tot een gerechtelijk onderzoek naar de ouders hebben ze vast niet doorgehad. Denys ontkende het later zelfs.
Verdere speculaties zijn niet geschikt voor publicatie ;-)
J.M.C. van Dam
psychiater, Amsterdam
Ik zou er voor willen pleiten dat we het gesprek nu niet meer via de (social) media voeren.
Maar met elkaar, met uitwisseling en respect voor elkaars standpunten.
Zelf zal ik mijn mening en gedachten niet meer in via LinkedIn/ Medisch Contact etc ...laten horen, maar ik hoop dat er binnen de NVvP ruimte komt voor discussie,
Anne-Marie van Dam
MSc student , Arnhem
Kijk ook eens op de website van ThaNet, zij hebben juist als doel alle kanten die aan een doodswens of euthanasievraag zitten samen te belichten en onderling in een open dialoog te bespreken...
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Ik heb de NVvP al maanden geleden gevraagd om een forum in te stellen waarin we met elkaar van gedachten kunnen wisselen, maar dat kon niet. Ik stuurde een ingezonden brief naar de psychiater maar die werd geweigerd.
Maar daarnaast is het ook iets ...wat patiënten en hun naasten en nabestaanden aangaat. In die zin vind ik ook wel goed de discussie daarover publiekelijk te voeren, mits met wederzijds respect. En soms moet ik respectloze aantijgingen toch ook weerleggen. Maar goed: Ons tot het uiterste inspannen de vuile was niet buiten te hangen, zelfs als de ander dat wel doet is zeker de moeite van het proberen waard. We kunnen ook een appgroep starten voor artsen/psychiaters rondom dit thema.
I.F. van Lingen
Huisarts, Hellendoorn
Wat een totaal voorbijgaan aan de realiteit.
Een euthanasie bij een psychiatrische patiënt doe je niet zomaar eventjes. Je vindt geen tientallen psychiaters waarbij je zoekt tot er één het gewenste antwoord geeft. Ik weet de huidige wachttijd voor... een “Scen” psychiater niet maar het zal eerder maanden dan weken zijn om er één te vinden. Ik vind het een stap terug waarbij een psychische ziekte minder erg is dan een lichamelijke. Zou van Os dezelfde stelling genomen hebben als het om een euthanasie bij een therapieresistente, ernstig het leven beïnvloedende vorm van reumatoïde artritis zou gaan?
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Helder en inzichtelijke up date van de actuele stand van zaken in dit al veel langer lopende debat over een uiterst gevoelig medisch, maar ook maatschappelijk vraagstuk-dilemma.
Hartelijk dank daarvoor !
Fijn ook dat Medisch Contact die rol op z...ich neemt, want dit sterk gepolariseerde debat heeft mijns inziens structuur en richting nodig.
Of 'we' - als beroepsgroep - eruit kunnen komen is maar helemaal de vraag. Ik denk van niet, want de diepe verschillen van inzicht hebben te maken met een schisma in waarden en normen, die zich niet laten oplossen middels een compromis, hoe graag velen dat zouden willen.
Het maximaal haalbare is de gemeenschappelijke overeenstemming dat er grote verschillen zijn en dat die niet overbrugbaar zijn.
Ik kom daarop een later moment met uitgebreidere toelichting op terug
Huisarts
'De brief en het daaropvolgende gesprek met het OM waren volgens Van Os bedoeld om te vernemen waar ‘de ruimte zit in de wet’. ‘Als je een wet hebt die ruimte biedt dan gaan individuele beroepsbeoefenaren ruimte zoeken. '
Het lijkt mij geheel terech...t dat wij onszelf de vraag blijven stellen of wij 'goed handelen als maatschappij bij het verlenen van euthanasie'. Deze discussie hoort maatschappelijk gevoerd te worden en ik vind de manier waarop deze groep psychiaters nu 'de ruimte in de wet' zoeken op geen enkele te verdedigen is. Ik ben uitgesproken van mening dat het leed dat deze actie veroorzaakt bij de ouders van dit meisje 'slecht hulpverlenerschap' is. Het leed dat dit veroorzaak bij alle partijen is onverdedigbaar.
Daarnaast lees ik in een reactie dat slachtoffers van hun psychiatrische ziekte mogelijk aan 'chantage' kunnen doen bij een hulpverlener. Ik zou denken dat een dergelijke 'chantage' (als je het al zo moet noemen) eerder averechts zou werken op een hulpverlener.
En dat euthanasie 'gepromoot' zou worden is echt op helemaal niets gebasseerd. Het zet de behandelaar (voor wie dit ook ontzettend zwaar is)weg als iemand die het doel heeft
om meer mensen te euthanaseren?
Niemand wil dood, maar gelijktijdig wil niemand ondragelijk lijden. En wij mogen ervanuit gaan dat dit laatste zeer zorgvuldig is getoetst.
Wat een dramatische actie en deze actie kent alleen maar verliezers
Sterkte!
Ronald Hoogenberg
[Reactie gewijzigd door op 27-07-2024 09:43]
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
De brief spreekt over oprekken van de wet, een indringende publiekscampagne, propaganda, het aanprijzen van euthanasie als een behandeloptie, het aanzetten tot opeisen van euthanasie en het niet respecteren van de zorgvuldigheidseisen. Het is een g...rote kritiek op stichting KEA, Stichting Thanet, de richtlijn en de oproep tot een gerechtelijk onderzoek naar de ouders (!!) en naar mij en Kit Vanmechelen.
Dat is toch niet nodig om te weten waar de grenzen van de wet liggen? Bovendien geeft Denys blijk weinig te hebben opgestoken van het prive-onderwijs door het OM, want in zijn interview geeft hij blijk van een gebrek aan kennis van zelfs de meest elementaire zaken. Hij beweert bijv. dat er geen medische aandoening meer nodig is. Heeft hij dan nog nooit het modelformulier gezien? De eerste vraag daar luidt immers: Aan welke aandoening leed patiënt?
Huisarts, Groningen
Ook misleidend 'gevaarlijke bijwerkingen van de huidige ongebreidelde promotie van euthanasie bij psychisch lijden'
Ten eerste begrijp ik niet op welke gronde ze concluderen dat er sprake is van promotie van euthanasie. Dit vind ik een enorme min...achting voor de zorgverlener die met lood in zijn schoenen de procedure uitvoert.
En dan 'euthanasie bij psychisch lijden'. Gezien de zorgvuldigheid getoetst is was er geen sprake van psychisch lijden. Psychisch liiden doen wij allemaal en hoort bij het leven. Het doet in geen opzicht recht aan de patiente, waarbij er sprake was van een ernstige psychiatrische stoornis.
Nogmaals ik vind het voor alle betrokkenen enorm verdrietig. Hou de discussie rondom dit thema vooral maatschappelijk en niet persoonlijk. Ik hoop dat het extra leed die deze actie met zich meebrengt beperkt blijft voor zowel ouders als voor u zelf.
Ronald Hoogenberg
Kinder-jeugdpsychiater , Almen
Dank, Henk Maassen. Een artikel met kwaliteit, dat hopelijk bijdraagt aan het ombuigen van de polarisatie in een open debat met respect voor ieders mening en de wetgeving op dit terrein.
Rik Groenhuijzen
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Bij een gepolariseerd debat zijn vaak beide partijen schuldig. Dus ik vroeg me af wat ik anders had kunnen doen. Eerlijk gezegd, misschien omdat zelfkennis niet eenvoudig is, wist ik het niet helemaal. Ik heb een uitgesproken mening maar ik kan me n...iet herinneren over het geheel respectloos te zijn ten opzicht van andere meningen. In mijn beleving toon ik steeds begrip voor de moeite die mensen kunnen hebben met euthanasie. Dat toon ik niet alleen, maar dat heb ik ook. Ik heb er zelf jaren voor nodig gehad te komen waar ik nu ben en ik vraag me nog dagelijks af of dat een vooruitgang of achteruitgang is. Ik propageer geen euthanasie. Ik propageer wel om op gelijkwaardige basis in gesprek te gaan met mensen met een verzoek en te luisteren. Voor mij is (spreken over) euthanasie de uiterste consequentie van patiënten en psychische aandoeningen serieus nemen. Maar ik zeg beslist niet dat als je anders denkt over euthanasie dat je dat dan niet doet. Over euthanasie spreken is overigens wat anders dan overgaan tot euthanasie. Dit is één van de mogelijke uitkomsten, de uiterste stap.
Ik vind de kritiek die ik krijg soms een stuk minder respectvol dan hoe ik anderen behandel. Als ik dat verkeerd zie dan hoor ik graag wanneer en waar dat niet zo was. Dan kan ik het terugnemen en me verontschuldigen, want ik vind het in het belang van de mensen waarom het gaat belangrijk dat het debat niet gepolariseerd blijft. Dat is kwetsend voor hen en als ik kwetsende uitspraken oproep door zelfs kwetsend te zijn naar anderen dan wil ik dat graag terugnemen.
P.J.E. van Rijn
huisarts n.p., Rheden
Bij de besprekingen omtrent het vaststellen van de nieuwe NVVP richtlijn in deze staat onder het punt : ` Uitgangsvraag : Wanneer en hoe kan een euthanasie bespreekbaar gemaakt worden` : ` Sluit uit of laat uitsluiten : suïcidaliteit. Vooral c...hronische suïcidaliteit laat zich moeilijk differentiëren van een authentieke doodswens` . Hier zit m.i. het grootste probleem, want hoe doe je dat? Want het voorkomen van suïcide lijkt de grootste drijfveer tot euthanasie te worden .In een maatschappij waarin het vermeende recht op alles , en dus ook op euthanasie, een steeds grotere illusie lijkt te worden zal het steeds moeilijker worden hiervan nog af te kunnen zien .In de zin van : `Geef me euthanasie of ik spring van een flat`. Morele chantage dus .Ik kan me voorstellen dat psychiatrie een onmogelijk vak wordt als dit soort praktijken je dagelijkse kost gaan worden. Peter van Rijn
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Die morele chantage herken ik helemaal niet. Ik vind je reactie zo oordelend.
Wat betreft het verschil tussen chronische suicidaliteit en een persisterende doodswens. Tja, dat is een academische vraag. Twee door mensen bedachte begrippen en dan ga...an puzzelen over wat het verschil is. Voor mij is belangrijk dat het weloverwogen en vrijwillig is en of er nog redelijke andere mogelijkheden zijn. Of hat dan een persisterende doodswens is of chronische suicidaliteit maakt dan niet zoveel uit. Iets anders is als met chronische suicidaliteit bedoeld wordt dat er steeds kortere of langere periodes zijn van suïcidaliteit. Dan zou de doodswens niet persisterend zijn maar intermitterend. Dan zou je zeker terughoudender zijn
J.C. Kroesen
Physician Assistant Psychiatrie met als specialiteit ADHD en psychofarmacologie
Dat bij elkaar komen, rustig samen spreken en met een genuanceerde reactie komen had wel wat eerder mogen plaatsvinden. Deze "discussie" (als je het eigen standpunt herhalen/opblazen en de ander beschuldigen zo mag noemen) begint onderhand vuile trek...jes te krijgen. Oosterhoff wegzetten als een soort propagandist van euthanasie (laten we hem voor het nog verder escaleren van het verhaal Dr Death noemen) vind ik echt niet kunnen en doet geen recht aan zijn betrokkenheid bij deze patiënten.