Verzekeringsartsen: street-level bureaucrats

Het is belangrijk stil te staan bij het directe contact dat mensen hebben met een verzekeringsarts. In de uitvoering van de wettelijke arbeidsongeschiktheidsverzekering is dit namelijk hun enige face-to-face contact met de overheid. Verzekeringsartsen zijn hierbij dus het gezicht van de overheid.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau berichtte begin september dat het vertrouwen van mensen in de overheid de laatste jaren is afgenomen. 43% vindt dat deze niet goed luistert naar mensen. Politici hebben verder onvoldoende zicht op wat er daadwerkelijk leeft in het land vinden zij.

Daar hebben verzekeringsartsen in de spreekkamer direct mee te maken. En ook al vóór het contact vormen mensen zich een beeld: zij moeten soms maanden wachten op publieke dienstverlening waar ze recht op hebben. Wat krijgen ze hierdoor voor een gevoel? Dat ze er niet toe doen? Zo kunnen negatieve percepties ontstaan, nog voordat er überhaupt een ontmoeting plaatsvindt.

Verzekeringsartsen voeren namens de overheid wet- en regelgeving uit bij uitvoeringsinstellingen of gemeenten. Zij zijn zogenaamde ‘street level bureaucrats (SLBs)’, net als bijvoorbeeld maatschappelijk werkers, openbare aanklagers en medewerkers van de afdeling Burger­zaken. Michael Lipsky, hoogleraar in de politieke wetenschappen aan de Uni­­versiteit van Georgetown, Washington DC, introduceerde in 1980 het begrip ‘SLB’ in zijn boek: ‘Street-level bureaucracy. Dilemmas of the individual in public services’.

Dilemma’s, ja, die hebben verzekeringsartsen zeker wel. Het zijn professionals, ambtenaren en frontliniewerkers tegelijk en ze worden geacht overheidsbeleid uit te voeren. Dat beleid hebben ze niet zelf bedacht, maar hier moeten ze wel hun beslissingen op baseren. Ze maken namelijk een vertaalslag van wet- en regelgeving naar een individuele cliënt. Dat is een eervolle maar soms ook extreem lastige opgave.

Wet- en regelgeving zijn namelijk complex en Lipsky geeft in zijn boek aan dat wat SLBs doen niet altijd goed rijmt met hoe het beleid is ontwikkeld. Dat komt omdat SLBs discretionaire ruimte, oftewel een bepaalde handelingsvrijheid hebben in hun functie. Zij kunnen daarmee een eigen invulling geven aan de implementatie van beleid. Maar dit is nóóit helemaal losgekoppeld van wet- en regelgeving: verzekeringsartsen hechten grote waarde aan eerlijke alsmede gelijke beoordeling en begeleiding van alle cliënten en streven naar een inzichtelijke en zoveel mogelijk evidence-based onderbouwing daarvan.

Toch is het belangrijk beter te weten hoe verzekeringsartsen, naast de toepassing van wetenschappelijke kennis, omgaan met dilemma’s die ze tegenkomen bij de vertaalslag van wet- en regelgeving naar de individuele cliënt en het benutten van de discretionaire ruimte daarbij. Ze werken alleen, vaak onder tijdsdruk en hun beslissingen hebben een belangrijke impact op cliënten.

De NVVG wil als beroepsvereniging voor verzekeringsartsen veel meer aandacht besteden aan dit thema door de ontwikkeling van ankercasuïstiek als houvast voor de individuele beoordelingen. Samen met verzekeringsartsen; zij kennen namelijk als geen ander de moeilijkheden in de dagelijkse praktijk. Lipsky benadrukt terecht dat we daar oog voor moeten hebben. Zijn meesterwerk is al meer dan 40 jaar oud, maar leeft met een uitgebreidere versie uit 2010 voort in de wereld van bestuur en beleid. Het zijn namelijk nog steeds de SLBs die de kwaliteit van beslissingen, dienstverlening en daarmee openbaar bestuur en beleid kunnen verbeteren!