De rol van de geneeskundestudent in gezondheidsbevordering

Gelukkig groeit het besef dat de zorg meer moet inzetten op preventie, gezonde voeding en leefstijl. Dit komt mede door de hoge zorgkosten en het grote aantal leefstijlgerelateerde aandoeningen, zoals diabetes, en hart- en vaatziekten. Een preventieve aanpak is essentieel om de zorg duurzamer te maken en de toenemende druk op het zorgsysteem te verlichten.

Steeds meer leefstijlinitiatieven bereiken de zorgprofessionals en artsen beginnen steeds vaker het leefstijlgesprek in de spreekkamer. Ondanks de huidige ontwikkelingen ontbreekt het de coassistent helaas nog aan ondersteuning om leefstijl structureel in te zetten en het leefstijlgesprek centraal te stellen.

De rol van de (toekomstig) arts binnen preventie en leefstijl

Artsen hebben een unieke rol door hun nauwe contact met patiënten en het vertrouwen dat zij vaak genieten. Dit stelt hen in staat om invloed uit te oefenen op de leefstijlkeuzes en gedragsverandering van patiënten. Deze kans moeten we benutten; een ‘medisch consult’ gericht op leefstijl­interventie kan, ondanks de tijdsdruk, relatief weinig kosten en meer opleveren dan we ons vaak beseffen. Het belang en de effectiviteit van dergelijke interventies worden benadrukt in diverse rapporten, zoals het Nationaal Preventieakkoord (2018, VWS), het Integraal Zorgakkoord (2022, VWS) en de bundel Wetenschappelijk bewijs leefstijl­geneeskunde (2019, Nederlands Innovatie­centrum voor Leefstijl­genees­kunde, Lifestyle4Health).

Behoefte aan leefstijlonderwijs voor geneeskundestudenten

In 2017 publiceerde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een rapport waaruit bleek dat 80% van de geneeskundestudenten behoefte heeft aan meer kennis over voeding en 70% meer onderwijs wenst over leefstijl. Het rapport presenteerde ook het aantal lesuren dat aan deze onderwerpen werd besteed: in de 6 jaar tijd van de studie geneeskunde kregen studenten in vier geneeskundefaculteiten gemiddeld 29 lesuren over voeding, 30 les­­uren over leefstijl en 8 lesuren over motiverende gespreksvoering. Ook deed Stichting Student en Leefstijl (SSL) in 2019 onderzoek naar het aantal lesuren gewijd aan leefstijl, voeding en motiverende gespreksvoering in de bachelorfase van de acht Nederlandse geneeskundeopleidingen. Hieruit bleek dat (slechts) 57 uur, ofwel 3,8% van alle lesuren, werd besteed aan deze onderwerpen.

Waar staan we nu, zeven jaar later

Anno 2024, zeven jaar na het rapport van 2017 en vijf jaar na het onderzoek van Stichting Student en Leefstijl, zien we dat er in het medische veld meer initiatief en aandacht is voor preventie en leefstijl. Verschillende medische universiteiten werken momenteel aan de invoering van meer preventie- en leefstijlonderwijs in het curriculum van zowel de bachelor- als de masteropleiding Geneeskunde.

Daarnaast heeft team Opleiden en Professionaliseren van de Coalitie Leefstijl in de Zorg een werkgroep opgericht om leerdoelen rond voeding en leefstijl binnen de geneeskundeopleidingen te herzien. In deze werkgroep nemen docenten en coördinatoren uit verschillende steden en Stichting Student en Leefstijl deel om gezamenlijk de leerdoelen te formuleren. Dit platform geeft daarbij de mogelijkheid om succesvolle onderwijsvormen en lesmaterialen uit te wisselen.

Nieuwe initiatieven: campagneweek preventie en leefstijl

Om meer aandacht te creëren onder de geneeskundestudenten voor preventie en leefstijl, organiseerde de projectgroep ‘Toekomst van de Gezondheidszorg’ van De Geneeskundestudent in september 2024 een online campagneweek gericht op het belang van preventie en het voeren van leefstijl­gesprekken in de praktijk.

Kijk de posts van de campagneweek terug op onze social mediakanalen (LinkedIn en Instagram).

De campagne was gericht op het vergroten van kennis en vaardigheden en op het benadrukken van het belang van preventie in de gezondheidszorg. Door middel van casuïstiek en herkenbare voorbeelden werden coassistenten, artsen in opleiding en net afgestudeerde artsen gestimuleerd om leefstijlgesprekken onderdeel te laten zijn van hun consult met patiënten.

‘Coassistenten ervaren gebrek aan praktische kennis voor toepassing van het leefstijlgesprek in de spreekkamer’

Voorafgaand aan de campagneweek is er met behulp van social media een poll uitgezet onder de geneeskundestudenten, over leefstijl en preventie in de spreekkamer. Vrijwel alle studenten (99%) gaven aan het belangrijk te vinden om leefstijladviezen te bespreken, maar ervaren vaak een gebrek aan praktische kennis hoe dit gesprek te voeren (91%). Helaas ervaart de meerderheid dat slechts een klein deel van de artsen leefstijladviezen en preventieve maatregelen structureel inzet (61% ervaart dat minder dan 25% van de artsen dit doet en 96% ervaart dat minder dan 50% van de artsen dit doet).

Hoeveel procent van de artsen maakt volgens jou voldoende gebruik van de mogelijkheden om preventie­maatregelen en leefstijl­adviezen te geven aan de patiënt, waar dit toepasbaar is?

Voor de campagneweek hebben De Geneeskundestudent, Stichting Student en Leefstijl en Vereniging Arts en Leefstijl, vanuit de Coalitie Leefstijl in de Zorg, samen een zakkaart voor het leefstijlgesprek ontwikkeld. Deze en andere toolkits zijn beschikbaar gesteld, zodat coassistenten nu praktische handvatten inclusief een stappenplan hebben om met leefstijl en preventie aan de slag te gaan in de praktijk.

Waar willen we naartoe?

Het leefstijlgesprek en leefstijlinterventies moeten standaard onderdeel worden voor ieder relevant consult. Als coassistenten en het bestuur van Stichting Student en Leefstijl, willen we een oproep doen aan alle artsen: werk ook actief mee aan preventieve maatregelen en integratie van leefstijl­gesprekken in de spreekkamer! Bespreek dit belang voor de patiënt met de coassistent. Vraag de coassistent het leefstijlgesprek te houden met de patiënt en neem de wijze waarop dit plaatsvindt mee in de Klinische Praktijk Beoordeling (KPB) en evaluatie. Pas dan maken we de toekomstige arts bewust en bekwaam in het voeren van deze gesprekken.

Maak gebruik van de tijd van de coassistent voor deze gesprekken in de spreekkamer. Zij kunnen meer gedetailleerde leefstijlinformatie verzamelen om zo de adviezen te personaliseren, behapbaar en haalbaar te maken. Door samen te werken kunnen arts en coassistent elkaar versterken en nog meer gepersonaliseerde zorg leveren aan de patiënt.

Hoe mooi zou het zijn als de toekomstige generatie artsen kan zeggen: ‘Leefstijlgesprekken en -interventies zijn standaard onderdeel in de spreekkamer, verbeteren de kwaliteit van leven van patiënten sterk en dragen aanzienlijk bij aan de verlaging van de zorgdruk en verduur­zaming van de zorg.’ Laten we hier samen voor gaan!