Euthanasie en psychiatrie

Er komt géén commissie van wijzen die zal gaan adviseren over de uitzichtloosheid van de situatie van mensen met een euthanasieverzoek vanwege psychisch lijden. Dat blijkt uit de reactie van staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport op de pleitnota van voormalig NSC-Tweede Kamerlid Rosanne Hertzberger.

Een breder gedragen euthanasiepraktijk in de ggz heeft allerlei gevolgen die volgens Sisco van Veen e.a. niet altijd even duidelijk zijn. Ze brengen die daarom in het Nederlands Tijdschrift voor Psychiatrie in kaart. Daarvoor nemen ze het relaas van een patiënt als uitgangspunt. Deze patiënt kampt al vanaf haar 20ste levensjaar met ernstige depressies, soms met psychotische kenmerken. Later ook met een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis en een autismespectrumstoornis.

Eerder noemde de KNMG de brief schadelijk en onbehoorlijk. Prof. gezondheidsrecht Legemaate sprak van een schandvlek voor de beroepsgroep. Hoe nietszeggend is daarmee vergeleken de verklaring van de NVvP. Zo nietszeggend (en op sommige punten onjuist) dat ik mijn lidmaatschap heb opgezegd.

Het aantal jongeren dat vraagt om euthanasie bij psychisch lijden is tussen 2012 en 2021 verviervoudigd, blijkt uit een Nederlandse studie die recent is verschenen in JAMA Psychiatry. Van de trajecten eindigt slechts 3 procent in euthanasie. Meer aanvragen eindigden door suïcide (4,3%) of het stoppen met eten en drinken (0,5%). Opvallend is het hoge percentage vrouwen onder de aanmeldingen (74%).

Euthanasie bij mensen met een psychische aandoening is complex, maar gelukkig hebben we de wet, de euthanasiecode, de richtlijn van de NVvP en de uitspraken van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Daarop en op uitgebreide ervaring en bestudering van euthanasie bij psychische aandoeningen heb ik mijn standpunt gebaseerd. Een solide basis zou je denken. Maar dat is onnozel geweest.

Hoe kun je bij psychische aandoeningen van uitzichtloosheid spreken, wanneer het beloop zo moeilijk te voorspellen is. Euthanasie kan immers alleen als het lijden uitzichtloos is.

Een opiniestuk in de Volkskrant en een brief die circuleert onder psychiaters bedoeld voor het NVvP-bestuur hebben beide tot doel het debat over euthanasie bij psychisch lijden vlot te trekken. Beide teksten richten hun pijlen daarbij vooral op de brief die een groep verontruste psychiaters een paar maanden geleden stuurde aan het OM.

De afgelopen maanden vlamde het mediadebat over euthanasie bij psychisch lijden heftig op en stonden psychiaters lijnrecht tegenover elkaar. Met name het verlenen van euthanasie aan een minderjarige eind 2023 leidde tot veel ophef en zelfs een brief aan het OM van verontruste collega’s.

Er is de laatste tijd veel debat over euthanasie bij psychische aandoeningen. Veel psychiaters hebben het daar moeilijk mee. Want, zoals psychiater en Medisch Contact-blogger Menno Oosterhoff (zelf voorstander) nog niet zo lang geleden schreef: ‘Bij lichamelijke aandoeningen is dood willen een gevolg van de aandoening, maar bij psychische aandoeningen is het vaak een onderdeel ervan, dat je juist moet behandelen. Wanneer moet je je beperkingen daarin erkennen?’

Rond 1985 deed ik mijn eerste euthanasie bij een patiënt met keelkanker. Euthanasie was volgens het wetboek van strafrecht moord en er stond een gevangenisstraf op van twaalf jaar.

Een brandbrief is bedoeld om een brand te melden, maar die van elf psychiaters en drie andere artsen naar het OM heeft juist een grote fik veroorzaakt. Volgzaam als altijd houd ik me aan de oproep van mijn vereniging tot kalmte, want bijna alles is olie op het vuur. Dat kalm houden is mij met de paplepel ingegoten.

De printer ratelt. En daar is ie dan. Dé brandbrief – waar zoveel over te doen is – van veertien bezorgde psychiaters en artsen met als onderwerp: ontsporend discours over euthanasie bij psychisch lijden. En nu (sinds 5 augustus) ook online bij Medisch Contact te lezen. Dus lees maar even mee.

De gedragscode voor artsen van de KNMG stelt het heel helder in regel 10: Als arts ga je respectvol om met je collega’s. Je adviseert, begeleidt en steunt hen en werkt met hen samen. Je onthoudt je van ongewenst grensoverschrijdend of ontwrichtend gedrag. Het is duidelijk dat Damiaan Denys deze regel met voeten treedt.

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie roept op tot kalmte in het euthanasiedebat. NVvP-voorzitter Niels Mulder vraagt de leden met elkaar in gesprek te gaan via de vereniging en het debat als beroepsgroep niet via de media te voeren.

Naar aanleiding van de oproep van een groep psychiaters een strafrechtelijk vooronderzoek in te stellen naar de euthanasie van een 17-jarig meisje, heeft D66 Kamervragen gesteld aan de staatssecretaris van VWS en de minister van Justitie en Veiligheid.