Waanzin

Waanzin, Lionel Shriver (vertaling Marian van der Ster en Karina van Santen), Atlas Contact, 384 blz., 24,99 euro.

bestellen

Een nieuwe ‘Lionel Shriver’, dat belooft satire en tegendraadse maatschappijkritiek. En ja hoor, ook ditmaal gaat de Amerikaanse schrijfster, die jarenlang in Engeland woonde, er met twee gestrekte benen in. ‘Wat ik in te brengen heb, is verzet’, laat ze haar hoofdpersoon zeggen.

De Waanzin uit de titel slaat op een soort collectieve massahysterie die is ingetreden in een fictieve Amerikaanse samenleving. Bekende namen (Trump, Biden) komen voorbij, maar dan anders gekoppeld aan de bijbehorende feiten. Behoorlijk anders: verschillen in menselijke intelligentie zijn nu glad­gestreken. Er is een verbod op termen als dom, stom, idioot. Docenten geven geen cijfers – het slimmisme heerst. Er is zelfs een Geestelijke Gelijkwaardigheids­beweging (GG) die als big brother sancties uitdeelt aan wie zich er niet aan houdt. Hoofdpersoon Pearson, docent Engels, kan het niet accepteren. Zij is nog van de oude wereld, waarin excelleren status gaf. Haar twee oudste kinderen Darwin en Zanzibar zijn verwekt met het zaad van een donor die ze selecteerde op diens hoge IQ. Inmiddels is ‘iedereen gelijk’ – en lui. Dat geldt voor alle facetten in de samenleving, óók in het ziekenhuis – waar Jan en alleman arts kan worden en moeilijke operaties uitvoert. Dat loopt dus in de soep. U voelt ‘m vermoedelijk al: Waanzin is een litanie tegen dit alles, en het past bij eerdere kruistochten van Shriver tegen wokeness. En dat is op zeker moment vermoeiend voor de lezer (jaja, nu snap ik het wel). Fascinerend is de competitieve vriendschapsrelatie met vriendin Emory, die meebeweegt met de waanzin van intellectueel egalitarisme. Eigenlijk is dat het hart van het boek: kun je nog vrienden zijn met iemand die zo opportunistisch is en anders is gaan denken?