Groen doen als geneeskundestudent
Negen praktische tips voor duurzame zorg
Plaats een reactie
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat de zorgsector verantwoordelijk is voor zo’n 7 procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland.[1] Het is dus hoog tijd voor duurzame verandering, zowel vanaf hogerop (top-down) als vanaf de werkvloer (bottom-up). Naast de impact die de zorgsector op het klimaat heeft, vormt de klimaatcrisis zelf ook een heuse gezondheidscrisis. Dit bevestigden gezondheidsexperts van de WHO tijdens de COP28 in Dubai afgelopen december.[2]
Gelukkig zijn steeds meer geneeskundestudenten, dus toekomstige artsen, zich bewust van de reële dreiging van de klimaatcrisis en deeffecten daarvan op de menselijke gezondheid. Uit onderzoek van De Geneeskundestudent in 2021 bleek dat 72 procent van de geneeskundestudenten hier meer over wil leren in het curriculum.3 Dat is maar goed ook, want deze aanstormende generatie dokters zal naar verwachting steeds vaker de gevolgen van de klimaatcrisis in de spreekkamer gaan tegenkomen.3
Een groeiende groep heeft zich de afgelopen jaren aangesloten bij de CO₂-assistent, een landelijk studentencollectief van geneeskundestudenten die zich inzetten voor de integratie van planetary health in het geneeskundeonderwijs en het stimuleren van duurzame zorg. Planetary Health is een onderzoeksveld dat zich richt op hoe menselijk handelen tot wereldwijde milieuveranderingen kan leiden en hoe deze veranderingen effect hebben op de menselijke gezondheid. Bijvoorbeeld de bijdrage van luchtvervuiling aan de totale ziektelast, door longziekten zoals astma.4 Alle artsen in Nederland leggen de eed van Hippocrates af, waarbij zij beloven dat zij hun patiënten niet zullen schaden. Vanuit de CO₂-assistent geloven wij dat dit ook moet gelden voor de planeet waarop wij leven, om indirecte gezondheidsschade bij de mens te voorkomen.
Met dit artikel hopen wij andere geneeskundestudenten te laten zien dat we ook als beginnend zorgprofessional een steentje kunnen bijdragen aan het verduurzamen van de zorg en het creëren van een gezondere leefomgeving. Wij hebben daarom negen praktische tips opgesteld, volgens het ‘vergroot je handafdruk en verklein je voetafdruk’-principe. Met ‘handafdruk’ bedoelen we jouw directe of indirecte positieve invloed op je omgeving, die tot duurzamere zorg leidt. De voetafdruk gaat om je negatieve impact op het klimaat.
Verklein je voetafdruk:
- Ga bewust om met materialen tijdens je coschappen. Gebruik bijvoorbeeld alleen niet-steriele handschoenen als er écht risico is op contact met lichaamsvloeistoffen. Voor het overtillen van een patiënt heb je deze niet nodig.5
- Kies zelf voor klimaatbewuste opties. Ga met het ov of de fiets naar coschap, of doe aan carpoolen. Neem een eigen (opvouwbare) koffiemok en broodtrommel mee. Kies voor plantaardige producten tijdens de lunch. Investeer in een uitwisbaar notitieblok dat je gedurende je hele studie kunt blijven gebruiken. Print alleen wat echt nodig is en gebruik een e-reader in plaats van studieboeken – deze past ook in je witte jas! Doe aan het eind van de dag computer(schermen), beamers en het licht uit.
- Stimuleer goed medicatiegebruik. Check bij ontslag uit het ziekenhuis of in de huisartsenpraktijk wat de patiënt nog thuis heeft liggen aan medicatie en kijk hoeveel je aanvullend moet voorschrijven. Als je tijd over hebt, voer een medicatiereview uit en bekijk of de indicatie voor alle medicijnen klopt. Vertel daarnaast tegen patiënten dat ze overgebleven medicatie moeten inleveren bij de apotheek en niet zomaar in de afvalbak moeten gooien of door de wasbak of wc moeten spoelen. Gooi op je werkplek ook geen resten van injectievloeistoffen (bijvoorbeeld lidocaïne) in de gootsteen, maar in een daarvoor bestemde afvalcontainer.
Vergroot je handafdruk:
- Stel open en nieuwsgierige vragen. Als geneeskundestudent heb je dé positie om verandering te creëren. Je komt met een frisse blik op een afdeling of in een college, en mag nieuwsgierige, soms zelfs naïeve vragen stellen, zoals ‘Waarom wordt dit op deze manier gedaan?’ of ‘Zou hier een duurzamer alternatief voor zijn?’ Je zult merken dat collega’s misschien niet direct een antwoord op jouw vraag hebben, maar je zet hen wel aan het denken.
- Denk mee over duurzame verandering op je coschapplek. Bespreek met je begeleider of een protocol aangepast zou kunnen worden (bijvoorbeeld: ‘Moet apparaat X echt opgedekt worden bij iedere ok?’). Neem contact op met infectiepreventie over het wel of niet verplichten van bepaalde beschermende materialen. Of vraag eens naar plantaardige alternatieven voor de krokettenlunch. Contacteer het van jouw ziekenhuis of afdeling als je een voorstel wil doen voor duurzame alternatieven (zie ook punt 6).
- Maak gebruik van opdrachten tijdens je studie om duurzaamheid onder de aandacht te brengen. Gebruik een presentatie of copraatje om je te verdiepen in een duurzaamheidsonderwerp. Een leuke manier om zelf meer te leren hierover en tegelijkertijd je omgeving te inspireren!
- Besteed aandacht aan leefstijl en preventie. Maak gebruik van het feit dat je over het algemeen meer tijd hebt als coassistent dan specialisten en bespreek leefstijl met patiënten als je de kans krijgt. Bekijk hiervoor ook eens de handreiking Leefstijlroer & Duurzaamheid.6 Durf met collega’s de dialoog aan te gaan over welke zorg nuttig en passend is voor een patiënt, om onnodige zorg te voorkomen.
- Verdiep je in het onderwerp planetary health. Luister naar een podcast (bijvoorbeeld de Groene Zorg Podcast van Medisch Contact) of bezoek activiteiten over duurzame zorg (bijvoorbeeld het Groene Zorg Festival). Een leestip is Planetary Health: Protecting Nature to Protect Ourselves van Samuel Myers.
- Denk mee met landelijke initiatieven. Steun acties zoals ‘Van Wie is de Lucht?’ en sluit je aan bij het zorgblok van de jaarlijkse klimaatmars.7 Draag bij aan landelijke platformen, zoals de Groene OK, en de landelijke green teams (te vinden via de Groene Zorg Alliantie). Mail groene suggesties naar grotere instellingen als je kansen ziet.
Hopelijk heb je met deze tips een aantal praktische handvatten om tijdens je coschappen en colleges aan de slag te gaan met planetary health. Ben je enthousiast geworden om je verder te verdiepen en/of heb je vragen aan de CO₂-assistent? Neem dan gerust contact op via co2assistent.nl.
auteurs
Anjali Wijnhoven, Tomás van Emden, Lara Carter en Maaike Voorhoeve
Dit artikel is een landelijke samenwerking van alle takken van de CO₂-assistent.
voetnoten
1. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Het effect van de Nederlandse zorg op het milieu. Rapport: 2022-0127. Beschikbaar via: https://www.rivm.nl/duurzamezorg/onderzoek/milieuvoetafdrukrapportage
2. UN News. COP28: The climate crisis is also a health crisis (4 december 2023). [Internet]. Beschikbaar via: https://news.un.org/en/story/2023/12/1144292
3. Bree E, Mattijsen J, Drenth J, Gartzke L. Klimaatverandering & Verduurzaming: De kijk van geneeskundestudenten. Rapport: 2021. Beschikbaar via: https://degeneeskundestudent.nl/wp-content/uploads/2021/12/GS-A4-Onderzoeksrapport-Duurzaamheid-DEFVK.pdf
4. Achakulwisut P, Brauer M, Hystad P, Anenberg SC. Global, national, and urban burdens of paediatric asthma incidence attributable to ambient NO2 pollution: estimates from global datasets. Lancet Planet Health. 2019 Apr;3(4):e166-e178. doi: 10.1016/S2542-5196(19)30046-4.
5. VHIG. Green Team Infographic Handschoenen. Beschikbaar via: https://vhig.nl/wp-content/uploads/2023/06/Green-Team-infographic-HANDSCHOENEN-drukwerk-A3-formaat.pdf
6. Vereniging Arts en Leefstijl. Werkgroep Duurzaamheid en Leefstijl. [Internet]. Beschikbaar via: https://www.artsenleefstijl.nl/over-ons/werkgroepen/duurzaamheid-en-leefstijl
7. Van Wie Is De Lucht. Petitie: Fossiele reclames verzieken ons bestaan. [Internet]. Beschikbaar via: https://vanwieisdelucht.nl/
- Er zijn nog geen reacties
